چکیده:
در این تحقیق، ضمن شناخت و تبیین معیار اخلاقی مقوله طنز، ایراداتی از قبیل عدم سازگاری طنز با برخی منهیات اخلاقی بررسی و پاسخ داده میشود. به کارگیری ابزارهایی همچون مبالغه که منجر به دروغگویی میشود، کنایه و استهزاء، کودن نمایی، تشبیهات توهین آمیز، تخریب شخصیت و سایر سازندههایی که در طنز وجود دارد، مورد اشکال و انتقاد اخلاقی قرار گرفته و بررسی میشود. همچنین بیهودگی، خنده مذموم، غلطیدن به ورطه بیمحتوایی و القاء عدم وجود آزادیهای اجتماعی از اشکالاتی است که به نتایج طنز گرفته میشود. با تبیین معنای اصطلاحی طنز امروزی و توجیه و پیراستن آن از اشکالات اخلاقی، زمینه استفاده موجهتر و موثرتر از آن در جامعه دینی فراهم میگردد.
یهتم هذا البحث فی سیاق تبیین المعیار الأخلاقی لمقولة الفن الساخر، ببحث مؤاخذات من قبیل عدم انسجام السخریة مع بعض المنهیات الأخلاقیة، والإجابة عن تلک المؤاخذات. إن اتباع بعض الأسالیب مثل المبالغة فی تصویر الامور ـ التی توقع فی الکذب ـ والنبز والإستهزاء، والتظاهر بالبله، والتشبیهات المهینة، وتشویه الشخصیة، وغیر ذلک من العناصر التی تدخل فی السخریة، تثار ضدها مؤاخذات وانتقادات أخلاقیة. کما أن العبثیة، والضحک المذموم، والوقوع فی هاویة التفاهة، والإیحاء بانعدام الحریات الإجتماعیة، من الإشکالات التی تحسب علی نتائج السخریة. یمکن طبعا من خلال تبیین المعنی الإصطلاحی للسخریة فی عالم الیوم، وترشیدها وتهذیبها من المؤاخذات الأخلاقیة، ایجاد الأرضیة المناسبة للإستفادة منها فی المجتمع الدینی بشکل أکثر نضوجا وتأثیرا.
In the study, ethical criteria of satire are introduced and explained and some objections including incompatibility of satire with some ethical issues are studied and answered. Using such tools as exaggerations led to lying, mockery, seeming as a foolish, insulting similes, personality degradation, and other constructors in stire are subject to ethical criticism and criticized. And again, irrationality, unpleasant laughter, falling in meaninglessness, and carying a state of the lack of social freedoms may be regarded as those objections in the fiel. By explaining the meaning of the today satire and purifying it from ethical failurs, the ground for its more effective and reasonable use in the religious community is provided.
خلاصه ماشینی:
(مجلسی، 1403: 75 / 135) در پاسخ به اشکال در مورد این ابزار طنز باید گفت: چالش مهمی که طنز در ارتباط با مبالغه با آن مواجه است، عدم راستنمایی و به تعبیری دروغ است که در اثر بزرگنمایی در کلام یا نوشتار، حقیقت بیان نمیشود و طنز متهم به ترویج دروغگویی میگردد.
(ابنبابویه، 1413: 4 / 32) عمل معصوم× در تجاهل نسبت به موضوع بیان شده توسط گنهکار، در تعارض با اقرارالعقلاء است که این تعارض به وجود آورنده نوعی طنز است، اما با هدف مقدسی مانند حفظ منزلت، همراه است.
برخی مانند فروید، عامل طنزپردازی و نیز محرک خنده و واکنش نسبت به مطلب خندهآور را به حس برتریجویی انسان تفسیر میکند (ماریال، 1393: 74) این نگاه از نظر اخلاقی مورد پذیرش نیست؛ زیرا در اخلاق فضیلت بیان شده، از ویژگیهای شایسته انسان، عدم خودبرتربینی نسبت به سایرین و عدم اقدام در بروز چنین خصوصیت اخلاقی است، حال آنکه طبق نظریه برتری فروید، طنزپرداز برای اثبات برتری خود، طنز مینویسد و مخاطب نیز در اثر چنین خصوصیتی میخندد.
چرا که در طنز سعی بر آن است که غیرمستقیم، معایب بیان شود و این رویکرد، باعث ایجاد ظن و گمان در مخاطب میشود و از اینکه منظور طنزنویس کیست، دچار ظن و گمان، میگردد.
در صورت اشکال به این موارد که در شأن ظاهر قرآن حکیم نیست و بسا ممکن است باعث توهین به مسلمانان و کشیدن کاریکاتور پیامبر| و مسخره نمودن آیات قرآن گردد، باید گفت خطاب قرآن بهصورت عمومی است و هیچ تناسبی ندارد که در مقابل، شخص پیامبر عظیمالشأن که خاتم همه پیامبران است، مورد توهین قرار گیرد.