چکیده:
این مقاله با هدف پاسخگویی به این پرسش اصلی که سبک مورد استفاده مطبوعات دوره قاجار چگونه تحول یافتهاست، با روش تحلیل محتوای کمی، سبک نوشتاری مطالب تعدادی از نشریات منتشر شده طی هفتاد سال (از دوره ناصری تا پایان دوره قاجار) را بررسی کردهاست. وقایع اتفاقیه، روزنامه دولت علیه ایران، اختر، حبلالمتین و تمدن، نشریات مورد مطالعه بودهاند که وقایع اتفاقیه به عنوان تنها نشریه فارسی زبان داخل کشور طی نخستین دهه حکومت ناصری (1275- 1265 هـ.ق) انتخاب شده و سایر نشریات از میان مطبوعات موجود در هر دهه انتخاب شدهاند. از هر عنوان نشریه هم 12 شماره با روش سیستماتیک انتخاب و مطالعه شدهاست. تمام دادهها با نرم افزار spss پردازش و با استفاده از آزمون کایاسکوئر رابطه میان متغیرها بررسی شده است. نتایج نشان میدهد بین نشریات مختلف به لحاظ سبک مطالب، تفاوت معناداری وجود دارد و به طور خلاصه، سبک نوشتاری مطبوعات طی هفتاد سال، تغییر محسوسی یافتهاست.
خلاصه ماشینی:
وقایع اتفاقیه ، روزنامه دولت علیه ایران ، اختر، حبل المتین و تمدن ، نشریات مورد مطالعه بوده اند که وقایع اتفاقیه به عنوان تنها نشریه فارسی زبان داخل کشور طی نخستین دهه حکومت ناصری (١٢٧٥- ١٢٦٥ هـ.
در این مقاله برای پاسخ به سؤال تحقیق که درصدد شناخت این تحولات است ، از روش تحلیل محتوای کمی استفاده کرده ایم و سبک مطالب پنج نشریه شامل وقایع اتفاقیه ، روزنامه دولت علیه ایران ، اختر، حبل المتین و تمدن را مورد مطالعه قرار داده ایم .
مقاله " مهمترین ویژگیهای زبانی و فکری روزنامه اختر" که پیش از این در فصلنامه بهار ادب به چاپ رسیده (ریاحی زمین و انصاری: صص ٢١٥- ١٩٧) از معدود مقالاتی است که به ویژگیهای نثری و ادبی یکی از نشریات دوره قاجار پرداخته و با استناد به سطرهایی از مطالب این نشریه ، ویژگیهای زبانی آنرا از نظر خصوصیات رسم الخطی، دستوری و لغوی بررسی کرده است .
این نشریات دولتی( وقایع اتفاقیه و روزنامه دولت علیه ایران ) در به کارگیری برخی سبکهای نوشتاری مانند انتشار پاورقی، اطلاعیه های دولتی، آگهیهای چاپ و فروش کتاب ، نخستین بودند اما چون مطالب آنها جنبه آگاهیبخشی نداشت ، مورد استقبال عموم قرار نمیگرفتند.
نتیجه : این پژوهش بر مبنای تحلیل محتوای کمی پنج نشریه دوره قاجار در یک بستر تاریخی مربوط به هفتاد سال از تاریخ روزنامه نگاری ایران به بررسی چگونگی تحول سبک مطالب در نخستین مطبوعات کشور پرداخت .
در این بررسی مشخص شد که " خبر" قالب اصلی سبک نوشتاری مطبوعات ایران طی دوره ذکر شده بوده است .