چکیده:
ادبیات عامه، بخشی از فرهنگ مردم است که تخیل، احساسات، آرزوها و اندیشه ها ی آنان را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کند و نشان دهنده معیار ها ی اخلاقی و زیباشناسی هر دوره از زندگی اقوام است. اساسا شناخت و بررسی ویژگی ها ی ادبی جوامع در گذار از تاریخ، بدون شناخت و بررسی ادبیات عامه، دشوار یا ناممکن است. از این رو پژوهش در گنجینه غنی ادبیات عامه و شفاهی ایران و بررسی ویژگی ها ی آن، اهمیت خاصی دارد. این پژوهش به منظور طبقه بندی آثار مطرح مکتب خانه ای و عامه ایران در گروه ها ی محدود و مشخص از نظر محتوا و مضمون و تعیین نوع ادبی آنها صورت گرفته است. برای تعیین نوع ادبی هر اثر از هفتاد داستان کتاب «ادبیات مکتب خانه ای» نوشته حسن ذوالفقاری و محبوبه حیدری، هر یک از داستان ها از جنبه سه متغیر محتوا و مضمون، لحن و شیوه ارائه بررسی شده است و این نتیجه حاصل گردیده که ادبیات مکتب خانه ای بیشتر تحت تاثیر نوع ادب تعلیمی بوده است و انواع حماسی و غنایی داستان ها ی عامه از فراوانی نسبتا همسانی برخوردارند. همچنین در این پژوهش، نقش هر یک از زیرعامل ها در این اثرگذاری به تفکیک بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
ایـن پـژوهش بـه منظـور طبقه بندی آثار مطرح مکتب خانه ای و عامه ایران در گروه های محدود و مشـخص از نظر محتوا و مضمون و تعیین نوع ادبی آنها صورت گرفته است .
بـرای تعیـین نـوع ادبی هر اثر از هفتاد داستان کتاب «ادبیات مکتب خانه ای» نوشته حسن ذوالفقاری و محبوبه حیدری، هر یک از داستانها از جنبه سه متغیر محتوا و مضـمون، لحـن و شیوه ارائه بررسی شده است و این نتیجه حاصل گردیده که ادبیات مکتـب خانـه ای بیشتر تحت تأثیر نوع ادب تعلیمی بوده است و انواع حماسی و غنایی داسـتانهـای عامه از فراوانی نسبتا همسانی برخوردارند.
با عنایت به مـوارد یادشـده، در ایـن پـژوهش سـعی بـر آن اسـت کـه آن دسـته از داستانهای شفاهی که به صورت مکتوب درآمده است و اصطلاحا ادبیات مکتب خانـه ای نامیده می شود، از منظر ویژگی های انواع ادبی بررسی و نوع ادبی آن تعیین شود.
بیان مسئله فرهنگ ، هنر، زبان و ادبیات عامه مردم از جمله غنی ترین گنجینه های تمدن بشـری است که با عنوان فولکلور، فرهنگ توده یا فرهنگ عامه یاد می شود کـه در اصـطلاح بـه مجموعه افسانه ها، ضربالمثل ها، ترانه ها، لغزهـا، چیسـتانهـا، رقـص هـا، پیشـگویی هـا، اعتقادات و مراسم درباره تولد، مرگ، ازدواج، کشاورزی، پیشگیری و معالجه بیماری هـا و به طور کلی آداب و رسوم و عقاید رایج در میان جوامع گوناگون که به صورت شفاهی یـا از طریق تقلید و تکرار از نسلی به نسل دیگر منتقل می شـود، اطـلاق مـی گـردد (انجـوی شیرازی، ١٣٨١: ٢٤٨).