چکیده:
زیارت غدیریهی امیر المومنین علی علیه السلام که منتسب به امام هادی علیه السلام است، سرشار از آیات، روایات و مستندات تاریخی در اثبات فضیلت و ولایت علی علیه السلام است. نویسنده، صدور این زیارت را به حضور و غلبهی باور تربیع در جامعه ناظر دانسته، استفادهی امام از آیات و احادیث نبوی را برای اثبات ولایت و خلافت آن حضرت به دلیل اجماع همهی مسلمانان بر پذیرش کتاب و سنت امری بجا میداند. آنچه میتواند ما را در شناساندن سبب صدور زیارت غدیریه یاری کند، آگاهی از چگونگی نگاه غالب جامعه دربارهی آن چیزی است که این زیارت بدان پرداخته است. باید دید نظر علمای برجستهای که در عهد امام یا اندکی پیش یا پس از امام میزیستهاند و از مکتب خلفا دفاع میکردند، چه بوده است. چرایی حجم گستردهی استفادهی امام از مستندات قرآنی و حدیثی نیز خود پرسش دیگری است که بدان پاسخ خواهیم گفت. امام هادی علیه السلام در این زیارت از هجده آیهی تلمیح، سی و دو آیهی تضمین و بیست و هشت آیهی اقتباس شده استفاده میکنند. و همچنین سه حدیث تضمینی، هفت حدیث اقتباسی و هشت حدیث تلمیحی در این زیارت دیده میشود. در مجموع امام هادی علیه السلام از هفتاد و هشت آیه و هجده حدیث نبوی بهره بردهاند. نیز وقایعی که تاریخ اسلام به آن اذعان دارد را به عنوان سندی محکم برای اثبات ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام بیان میکنند.
خلاصه ماشینی:
نویسنده، صدور این زیارت را به حضور و غلبهی باور تربیع در جامعه ناظر دانسته، استفادهی امام از آیات و احادیث نبوی را برای اثبات ولایت و خلافت آن حضرت به دلیل اجماع همهی مسلمانان بر پذیرش کتاب و سنت امری بجا میداند.
او احادیث صحابیان پیامبر صلی الله علیه وآله را بر اساس ترتیب خلفا یعنی ابوبکر، عمر، عثمان و علی علیه السلام تنظیم کرده است که نشان از آن دارد که وی به فضیلت صحابه به همین ترتیب باور دارد.
در آغاز ابوبکر، پس از آن عمر و بعد از آن عثمان و علی علیه السلام را ذکر کرده است و همچنین نظر خود را دربارهی خلفا به ترتیب اینگونه بیان میکند: ابوبکر، ثم عمر، ثم عثمان، ثم علی .
حاصل آنچه آمد این است که در نیمهی نخست قرن سوم چهارم دانستن امیرالمومنین علی علیه السلام در میان «خلفای راشدون» و تفضیل ابوبکر، عمر و عثمان بر آن حضرت امری پذیرفته شده در مجامع آن زمان بوده است.
اکنون میتوانیم به پرسش مطرح شده یعنی چرایی حجم گستردهی استفاده از آیات و روایات در زیارت چنین پاسخ دهیم که امام هادی علیه السلام به دلیل اجتماع امت بر قرآن به آیات استناد کرده و روایات را همراه با آن آورده است تا همراهی روایات با آیات را در مبحث ولایت امیرالمومنین علیه السلام نشان دهد.
با بررسی نظر نوزده تن از عالمان بهنام اهل سنت در نیمهی نخست قرن سوم و چهارم دانستن امیرالمومنین علی علیه السلام در میان «خلفای راشدون» و تفضیل ابوبکر، عمر و عثمان بر آن حضرت که امری پذیرفته شده بود.