چکیده:
استکمال انسان در نوشتار حاضر بدین معنا است که به صورت تدریجی، با دو ابزار «علم» و «عمل» قوا و استعدادهای ویژه خویش را به فعلیت رساند ونفس او، که حقیقت اوست،در مراتب عالی وجود سیر نماید. در این میان شناخت عوامل زمینهساز عمل اهمیت خاصّی دارد، چرا که مساعدتکنده عملاند و از اینروآگاهی ازآنها، جهت تقویتشان ضرورت دارد. در این مقاله پس از استقصا و دستیافتن به عوامل مساعدت کننده عمل که عبارتند از خواطر خیر،علم و معرفت، عشق به خدا،ایمان، ذکر و ... به تحلیل این عوامل و نحوهی تاثیرگذاری آنها پرداخته خواهد شد. ملاصدرا، عمل، استکمال
خلاصه ماشینی:
از شواهد اين مطلب آن (ملاصـــدرا، ١٣٧٥: ٢٨٩؛ ١٩٨١، ج ٩: ٥٣) در نوشـــتار است کـه وي در مواضـعي کـه بـه تبيـين مـرگ طبيعـي حاضـر، کـه از عوامـل مسـاعدت کننـده عمـل در سـير پرداختـه ، بـا تعـابيري همچـون «قـوت وجـود و شـدت اسـتکمالي سـخن بـه ميـان آمـد، حاضـرجنبه صـعودي فعليت نفس » آن را نتيجه استکمالي معرفي ميکنـد کـه اسـتکمال انسـان مطمـح نظـر قـرار گرفتـه اسـت ، بـدين حاصـل اکتسـاب اعمـال و علـوم و ملکـات اخلاقـي در معناکه آدمي به صورت تـدريجي، بـا دو ابـزار «علـم » و قوس صعودي عالم است و متذکر ميشود که ايـن معنـا «عمل » و تفـوق ابعـاد عـالي بـر جنبـه هـاي نـازل وجـود از استکمال نه تنهـا بـا شـقاوت اخـروي منافـات نـدارد، خويش قـوا و اسـتعدادهاي ويـژه خـويش را بـه فعليـت بلکه موجب آن شقاوت است .
يکي از عوامل زمينه ساز براي انجام عمل اسـتکمال اين خواطر لزوما عزم بر اقدام به عمل را به دنبال ندارند بخش ، علم و معرفت است ملاصـدرا در اکسـيرالعارفين و لازمۀ مواخذه الهي بر آنهـا، تکليـف مـا فـوق تـوان و و شرح اصول کافي علوم را به علم دنيايي (ازجمله فقه ) طاقت بنده است بـا ايـن همـه خـواطر در شـکل گيـري و آخرتي، و علم آخرت به علم مکاشفه و معامله تقسيم اعمال و تکامل يا تنزل انسان نقشي اساسي و انکارناپذير گرديده است .