چکیده:
اینتیمیه، شیوخ امامیه مانند هشام بن حکم و هشام بن سالم را بهاتفاق صاحبان ملل
و نحل، نخستین قائلان به تجسیم دانسته است؛ اما باید توجه داشت که اولا هشام
بن حکم و هشام بن سالم را نمیتوان نخستین قائلان به تجسیم دانست؛ چراکه
افرادی متقدم بر این دو فرد بوده که اندیشهای ترسیمی داشتهاند. ثانیا؛ نهتنها اعتقاد
تجسیمی هشام بن حکم و هشام بن سالم مورد اتفاق ملل و نحلنویسان نیستء بلکه
برخی از آنان این دو فرد را مبرا از تجسیم دانستهاند. ال صاحبان ملل و تحل» در این
حوزه اختلافاتی جدی با یکدیگر داشتهاند و اتهام تجسیم به هشام بن سالم در آثار
متاخر ملل و نحلنویسان قابلرژیت است؛ نه آثار متقدم آنان. رایع برخی ملل و
نحلنویسان اهلسنت همانند اشعری و شهرستانی به توجیه اقوال تجسیمی هشام بن
حکم پرداخته و کلام ایشان را فاقد محذورات تجسیم دانستهاند. همچنین ابنتیمیه
شیعه را شهیر در تجسیم دانسته و اقوال تجسیمی طوائف شیعه را بیشتر از سایر
طوائف دانسته است؛ اما واقعیت این است که قول به تجسیم با تاویلگرایی تشیع در
حوزة معناشناسی سازگاری ندارد و با ظاهرگرایی اصحابحدیث در این حوزه، تناسب
بیشتری دارد.
خلاصه ماشینی:
"/> طاهر بن محمد اسفراینی (م 471ق) نیز خدای هشام را از جنس گوشت و خون دانسته است<FootNote No="23" Text=" اسفراینی، ابومظفر، التبصیر فی الدین و تمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین، ص40.
<FootNote No="28" Text=" اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الإسلامیین وإختلاف المصلین، ص34؛ بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة، ص51؛ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ج1، ص218؛ حمیری، ابوسعید، الحور العین، ص149؛ رازی، فخرالدین محمد بن عمر، إعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، ص64.
انکار اعتقاد تجسیمی هشام،<FootNote No="31" Text=" مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج3، ص290؛ موسوی (سید مرتضی)، علی بن حسین، الشافی فی الإمامة، ج1، ص83؛ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج3، ص300؛ شرفالدین موسوی، عبدالحسین، المراجعات، ص441 تا 443؛ شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج10، ص530 و 553؛ حیدر، اسد، الإمام الصادق و المذاهب الأربعة، ج3 و 4، ص90.
"/> عدمارادۀ معنای ظاهری از لفظ جسم توسط او،<FootNote No="32" Text=" موسوی (سید مرتضی)، علی بن حسین، الشافی فی الإمامة، ص83؛ کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج2، ص40؛ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج2، ص294؛ قمی، قاضی سعید، شرح توحید صدوق، ج2، ص242؛ شیرازی (ملاصدرا)، صدرالدین محمد بن ابراهیم، شرح أصول الکافی، ص199 و 200.
"/> اعتقاد تجسیمی هشام را اعتقاد قبل از شیعهشدن وی یا قبل از اطلاع وی از عقیدۀ امام دانستن<FootNote No="33" Text=" مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج3، ص290؛ شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المؤمنین، ج1، ص365؛ مدرس یزدی، علیاکبر، مجموعه رسائل کلامی و فلسفی و ملل و نحل، ص67؛ شرفالدین موسوی، عبدالحسین، المراجعات، ص442؛ کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج2، ص40.