چکیده:
رفتار و کنش انسان در هر دوره بطور مستقیم متاثر از نگاه هستی شناسانه و مبانی فکری و اعتقادی آن دوره میباشد؛ به طوری که برای فهم رفتار و کنش انسان و چرایی آن در یک دوره، باید به شناخت مبانی هستی شناسی و معرفتی آن دوره پرداخت. یکی از این مبانی هستی شناسانه و معرفت شناسانه که در فهم رفتار و کنش انسان در هر دوره ضروری مینماید نوع نگاه به هستی و خداست که بطور مستقیم بر رفتار انسان در جامعه تاثیر دارد.
با توجه به ضرورت شناخت بین فرهنگی در دوره معاصر و تاثیر و رابطه عمیقی که بین یونانیان و ایرانیان وجود داشته است، شناخت مبانی فکری و رفتاری یونانیان میتواند در بررسی این رابطه فرهنگی نقش کلیدی داشته باشد. بر این اساس، نوشتار حاضر در جهت شناخت مبانی فکری و رفتاری یونانیان به بررسی نوع نگاه هستی شناسانه و مبانی فکری آنها و بطور خاص نگاه یونانیان به خدا و نفس و تاثیر این نوع نگاه در رفتار و کنش انسان یونانی پرداخته است و بر این مبنا سه اندیشمند دوره یونانی یعنی هومر، سقراط و افلاطون با روش تفسیری مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج تحقیق نشان میدهد نگاه یونانیان به خدا با تاثیر اندیشمندان هر دوره متفاوت بوده، بطوری که نگاه هومر، سقراط و افلاطون از جهتی از همدیگر قابل تفکیک است. در نگاه اسطوره یی هومری، خدایان بسان قهرمانان بشری دارای صفات انسانی و در معامله با انسان هستند، اما در نگاه سقراط، خدا موجودی است که بدنبال هدایت و راهنمایی انسانها بوده و از طریق دایمونها با مردم ارتباط دارد. در تفکر افلاطون که تکثر خدایان بسمت وحدت میگراید، خدا بعنوان ایده خیر، موجودی متعالی است که سرنوشت و مبنای قانونگذاری در زندگی فردی و اجتماعی انسان قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
این تصور در تفکر یونانی همیشه یکسان نبوده و در دورههای مختلف و از منظر متفکران مختلف، متفاوت بوده است به طوری که در مورد خدا و رابطه انسان با او از منظر هومر و افلاطون تفاوتهای بارزی وجود دارد.
بر این اساس به بررسی سیر تاریخی تفکر یونانی در باب خدا و رابطه آن با رفتارهای انسانی پرداخته شده است و برای فهم این مسئله، سه متفکر یونان کلاسیک یعنی هومر، سقراط و افلاطون مورد توجه قرار گرفته و دیدگاه آنها در مورد خدا مورد بررسی واقع شده است.
سقراط و ارتباط انسان و خدا تفکرات هومر در مورد خدایان با وجود اهمیت و حفظ برخی از اصول کلی آنها در دورههای بعد نتوانست چارچوبهای کلی خود را بطور کامل حفظ کند و با رشد تفکر عقلانی و نگاه نظاموار به طبیعت و نظام اخلاقی مورد نقد قرار گرفت.
( 330 ) نتیجهگیری بررسی نوع نگاه یونانیان باستان به خدا و رابطه انسان نشان میدهد که با وجود شباهتها و کلیاتی در تفکر یونانی دربارة خدا یا خدایان، اما این تصور یکسان نبوده و در دورههای گوناگون و از منظر متفکران مختلف متفاوت بوده است، بطوری که در مورد خدا و رابطه انسان با او از منظر هومر، سقراط و افلاطون تفاوتهای بارزی وجود دارد.
Mayhew, Robert, Plato Laws: 10, translated with commentary, New York: Oxford University Press, 2008.
Vlastos, Gregory, The Socratic Elenchus, Plato I: Metaphysics and Epistemology, edited by Gail Fine, Oxford: Oxford University Press, 1991.