چکیده:
موج گرما عموما به عنوان یک دوره ای از روزهای متوالی با دماهای بالای غیر عادی تعریف می شوند که به دلیل متاثر کردن بخش های مختلف طبیعی و انسانی از قبیل سلامت، بهداشت، منابع آب و کشاورزی به یک نوع مخاطره رایج در جهان تبدیل شده است. شناسایی این گونه اثرات نیازمند شناخت موج گرما و تعیین آستانه های آن می باشد. لذا، در این پژوهش سعی می گردد به تعیین آستانه دمایی موج گرما در مناطق مختلف کشور در دوره گرم سال پرداخته شود. بدین منظور آمار دمای حداکثر روزانه 90 ایستگاه سینوپتیک طی دوره آماری 2015- 1986 از ماه های آوریل تا سپتامبر از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. سپس بعد از پردازش اولیه داده های خام، به تعیین آستانه دمایی موج گرما طی دوره گرم سال، بر اساس 3 شاخص جهانی (صدک 95، بالدی، سازمان هواشناسی جهانی(WMO) برای ایستگاه های مورد مطالعه پرداخته شد. سپس در محیط ArcGIS با استفاده از روش ترکیبی IDW و رگرسیون با در نظر گرفتن عرض جغرافیایی و ارتفاع (به عنوان 2 عامل مهم و تاثیرگذار در مقدار آستانه دمایی موج گرما) ، آستانه دمایی برای کل کشور درونیابی گردید. نتایج نشان داد که مقادیر آستانه دمایی در زمان ها و مکان های مختلف کشور در دوره گرم سال یکسان نیست و از رنج متفاوتی برخوردار است. به طوری که که آستانه دمایی در ماه آوریل بین 40 – 15، در ماه می بین 46 – 21، در ماه ژوئن بین 50 – 25، در ماه جولای بین 49 -29، در ماه آگوست بین 52- 32 و در ماه سپتامبر بین 47 -27 درجه سلسیوس متغیر می باشد. در ماه های آوریل، می و سپتامبر، این آستانه از تفاوت مکانی بیشتر و در ماه های ژوئن و جولای و آگوست تقریبا از یکنواختی نسبی برخوردار است که علت آن را می توان وجود پرفشار جنب حاره ای آزور دانست که تمام ایران را تا جنوب کوه های البرز تحت استیلای خود در می آورد و از جهتی وجود این پدیده باعث می شود که نقش عوامل محلی مانند ارتفاعات، عرض جغرافیایی در مقدار آستانه دمایی در این ماه ها چندان محسوس نباشد و آستانه دمایی از یکپارچگی نسبی برخوردار باشد. همچنین نتایج نشان می دهد که بالاترین آستانه دمایی موج گرما در دوره گرم سال مربوط به استان خوزستان و کمترین آستانه مربوط به قسمت های از نوار شمالی و شمال غرب کشور می باشد. نتایج این تحقیق دلالت بر این حقیقت علمی دارد که جهت به دست آوردن آستانه دمایی دقیق برای مناطق مختلف کشور باید از شاخص های مختلف استفاده کرد؛ زیرا این شاخص ها مکمل همدیگر هستند و تنها با استفاده از یک شاخص نمی توان به نتایج دقیقی در این زمینه دست یافت.
خلاصه ماشینی:
تعیین آستانه دمایی موج گرما طی دوره گرم سال بر اساس شاخص های جهانی در مناطق مختلف کشور فرشته رضایی ١- دانشجوی دکتری آب وهواشناسی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران ، ایران .
com آزور دانست که تمام ایران را تا جنوب کوه های البرز تحت استیلای خود در میآورد و از جهتی وجود این پدیده باعث میشود که نقش عوامل محلی مانند ارتفاعات ، عرض جغرافیـایی در مقـدار آسـتانه دمـایی در این ماه ها چندان محسوس نباشد و آستانه دمایی از یکپارچگی نسبی برخوردار باشد.
1 Heat waves تعریف های مختلفی از موج گرما در سراسر جهان وجود دارد و عموما آن را براسـاس ٣ معیـار تعریـف مـیکننـد: واحد اندازه گیری دما (میانگین روزانه دما یا دمای حداکثر روزانه )، آستانه دمـایی(مطلق یـا نسـبی) و طـول دوره مـوج گرما (٢٠١٥ ,.
البته باید توجه داشت که امواج گرمایی در دوره سرد سال نیز اتفاق میافتد ولی بـا توجـه بـه هـدف ایـن تحقیق از بررسی آنها صرف نظر شده است : الف - شاخص بالدی: (رجوع شود به تصویر صفحه) برای تعیین آستانه دمایی جهت استخراج امواج گرمایی بر اساس شاخص بالـدی، ابتـدا میـانگین و انحـراف معیـار داده های دمای حداکثر روزانه هر ایستگاه به صورت جداگانه به کمک روابط زیر محاسبه شد: (رجوع شود به تصویر صفحه) در این رابطه m میانگین داده ها و Xi دمای حداکثر ایسـتگاه ها و n تعـداد روز اسـت .