چکیده:
وجود جعلیات در منابع حدیثی، فقهی، تاریخی و منابع دیگر، امری رایج است که باید برای شناخت گزارشها و روایات جعلی، راههای مختلف تحقیق را پیمود تا صحت و سقم روایات را به دست آورد. افزون بر نقد روایات از جهت سند و متن، باید به فضای بسترسازی صدور روایات توجه داشت تا سره از ناسره را تشخیص داد؛ زیرا صدور برخی از روایات با مبانی قرآن، حدیث نبوی و احادیث ائمه، علم کلام و عقل تباین دارد، اگرچه صدور آنها از زبان معصوم باشد. از جمله آنها، حدیث مطلاق امام حسن است که در منابع شیعه، گاهی به جهت گردآوری احادیث ائمه، منقبت شمردن ازدواجهای زیاد، ناسازگاری زنان با مردان، تقیه کردن، مشورت در ازدواج و مواردی دیگر راه یافته است. این پژوهش، به پیدایی و سیر تطورات تاریخ حدیث مطلاق در منابع شیعه پرداخته و افزودههای به این جعلیات را در طول زمان نشان داده که چگونه گزارش منابع اهل سنت، بر منابع شیعه تاثیر گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
طبری این مطالب را از باب منقبت آورده است و گمان کرده ذکر تعداد زیاد زنان و کنیز داشتن برای حضرت فضیلت است، در حالی که اینها فضیلت به حساب نمیآید.
(مکی، 1417، ج2، ص412) وی برای تأیید تعداد زنان حضرت (250 و 300 نفر)، به نقل از ابوعبدالله المحدث (محمد بن الحسین المحتسب) (قرن6) در کتاب رامشافزای آلمحمد آورده است: إن هذه النساء کلهن خرجن خلف جنازته حافیات؛ همه این زنان پشت جنازه او.
به نظر میرسد ذکر این گزارشها از باب منقبت برای امام در امر ازدواج باشد، دیگر آنکه واقدی نمیتواند بیواسطه از عبداللهبنجعفر روایت نقل کند؛ زیرا مرگ عبدالله بنابر اختلاف، سال90 هجری بوده که واقدی هنوز بهدنیا نیامده است.
نقد دو کتاب مورد استناد آلغفور گذشت در عین حال، وی اصل مطلاق را پذیرفته؛ ولی گزارشهای وی بدون سند است و شاید نقل این روایات از باب فضیلت باشد.
محمدتقی شوشتری (م 1416ق) در رسالة فی تواریخ النبی و الآل (ص71) به نقل از مداینی، تعداد زنان حضرت را هفتاد نفر نقل کرده، سپس به روایت کافی، اشاره میکند که پنجاه زن را طلاق داده و در ادامه، سخن حضرت علی( را در کوفه درباره امام حسن( آورده است.
وی در کتاب مختصر مفید (1423، ص92ـ102) در پاسخ به این سؤال که آیا امام حسن مطلاق است و سخن امیرالمؤمنین( درباره لاتزوجوا صحیح است، اجمالا مینویسد: این گزارش و تعداد زنانی را که برای حضرت شمردهاند، دروغ است؛ زیرا دشمنان آنان در این موضوع چیزی ذکر نکردهاند علیرغم اینکه میدان برایشان باز بود.