خلاصه ماشینی:
قزاقها چه کسانی بودند؟ ناصرالدین پروین به بهانه ی تجدیدچاپ تاریخچۀبریگادودیویزیون قزاق ده سال پیش ، محسن میرزایی (١) دستآورد پژوهش سی ساله ی خود را با عنوان تاریخچۀ بخارا بریگاد و دیویزیون قزاق منتشر ساخت (٢).
این نام را به قومی اسلاو زبان و ارتودوکس ساکن باختر روسیه و کشورهای اوکراین و لهستان اطلاق می کنند؛ اما نویسندگان ایرانی ، به نادرست قزاقان روسی را از قبیله های ترک زبان آسیایی و به گونه ی مشخص تر، مردمی انگاشته اند که بیشتر در جمهوری کنونی قزاقستان می زیند و شماری از آن ، به ایران نیز کوچیده اند.
در دوره های پسین ، سربازان از میان روستاییان ١) «مدرسۀ مبارکۀ قزاقخانه »، تربیت ، ش ٧٣، ٨ جمادی الثانی ١٣٢٣ •(به تصویر صفحه رجوع شود) محسن میرزایی ، نویسندۀ کتاب «تاریخچۀ بریگاد و دیویزیون قزاق » و ایلهایی همچون شاهسونهای ساوه و حتاُ لمپنهای شهری برگزیده می شدند.
میرزایی ، با اشاره به منابع متعدد ایرانی و انیرانی ، بارها یادآور شده که بریگاد قزاق ، اهرم سیاست سن پترزبورگ در ایران و برخی از سامانهای مجاور بوده است .
قزاقان درنگاه ایرانیان اگرچه ، گاهی عناصری از افسران ایرانی متعلق به خاندانهای برجسته نارضایی خود را از خدمت زیر دست بیگانه به مجلس و ملتمداران ابراز می داشتند و در روزنامه ها نیز بازتاب می دادند؛ «ملیون ایرانی همیشه از بریگاد قزاق متنفر بودند» (میرزایی ، ص ٩٠٩).
اهل قلم دوره ی احمدشاه و سالهای نخست پادشاهی رضاشاه ، بارها به چهره ی منفی نوکری بیگانه و زشتکاری های قزاقان اشاره کرده اند که در کتاب آقای میرزایی از ذکر آنها غفلت شده است .