چکیده:
یکی از راههای رایج در فهم متون مقدّس، بهره¬گیری از لغت¬نامه است. آن¬چه لغتنامهها برای مخاطبان روشن میکنند، معنای ریشه، مشتقّات و کاربریهاست. چیزی که لغت¬نامهها متکفّل آن نیستند، تبیین مراد جدّی متکلّم است؛ به همین دلیل از مصطلحاتی چون «یقال کذا و کذا» استفاده می¬کنند. این مشکل برای مخاطب امروزین که از زمان صدور متون مقدّس، فاصله زیادی گرفته، بیشتر می¬شود. برای حلّ این مشکل می¬توان به قواعد زبانی پناه برد. یکی از این قواعد، سیاق است. دانشمندان اصول، تفسیر و علوم قرآن از این قاعده برای فهم کلام مخاطب سود بردهاند. تاکنون نوشتارهای مختلفی به کاربری سیاق، توجّه کرده و نوشتار حاضر با تاکید بر روش تطبیقی، قواعد سیاقی را بر ریشه «کتب» در نهج البلاغه پیاده می¬کند. تبیین سیاق متّصل و اهمّیت آن و بررسی نقش سیاق متّصل در فهم معنای «کتب» در نهج البلاغه با روش آمارگیری عددی، بخش¬های این مقاله را شکل می¬دهد.
خلاصه ماشینی:
کاربری سیاق متصل برای فهم معنا با تمرکز بر مشتقات «کتب» در نهج البلاغه ابراهیم عبدی چکیده یکی از راههای رایج در فهم متون مقدس، بهره¬گیری از لغت¬نامه است.
حال اگر کسی در قالب یک جمله بگوید: "اذهب الی البحر فی کل یوم" پرسش این است که هر روز به دریا بروم یا نزد یک دانشمند؟ آن¬چه شنونده را به پاسخ نخست میرساند، همان معنای نزدیک و حقیقی است؛ اما یک قاعده به نام سیاق، شنونده را به رفتن نزد عالم، راهنمایی میکند.
شهید صدر (ره) سیاق را اینگونه معنا نموده است: هر دال یا نشانه¬ای اگر با لفظی که فهم آن مقصود است، همراه شود، سیاق است؛ خواه آن دال و نشانه، لفظی باشد، به¬گونه¬ای که آن دال لفظی با لفظ مورد نظر، کلامی یک¬پارچه و مرتبط را تشکیل دهند، یا آن دال و نشانه، حالی یا غیر لفظی باشد، مانند موقعیتها و شرایطی که کلام را در برگرفته و نسبت به موضوع مورد بحث، نقش دلالتگری دارند.
ب) نقش سیاق متصل در فهم معنای «کتب» ریشۀ «کاف، تاء، باء» همان¬گونه که در نمودار یکم دیده میشود، کاربرد بسیاری در نهج البلاغه دارد.
» در این نمونه هم «کتب» از نظر لغوی جمع کتاب است؛ اما به قرینۀ سیاق، مراد جدی، همۀ کتاب¬های آسمانی است نه چند کتاب معمولی.
» در این نمونه اگر «کتب» تنها باشد، جمع کتاب و به معنای کتاب¬های متداول است.
» در این نمونه «کتب» به تنهایی مراد جدی را نمیرساند؛ بلکه به قرینۀ سیاق (مجموعۀ جملۀ فقد اعذر الله الیکم بحجج مسفرة ظاهرة) به¬معنی کتاب¬های آسمانی است.