چکیده:
ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاردﯾﮑﻪ در ﻓﮭﻢ ﻣﺮاد ﺟﺪی ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﺎت ﻗﺮان ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﯾﺎت ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ اﺳﺖ و اهﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺑﯿﺎن رﺳﻮل ﺧـﺪا صلی الله علیه و اله و اﺋﻤﻪ اﻃﮭﺎر علیهم السّلام ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ. از اﯾﻦ ﺟﮭﺖ ﻣﺒﺤﺚ ﻧﺴﺦ ﯾﮑـﯽ از ﻣـﻮاردی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﮋوهﺸﮕﺮان ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﯽ ﻓﺮﯾﻘﯿﻦ از آﻏﺎز ﻓﺮوﯾﺶ وﺣﯽ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﻪ آن اهﻤﯿـﺖ داده و ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﭘﮋوهﺶ هﺎ و ﻧﮕﺎرش هﺎﯾﯽ ﮔﺴﺘﺮده در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳﺖ. آﮔﺎهﯽ از اﯾﻦ ﭘﮋوهﺶ هﺎ و ﻧﮕﺎرﺷﮭﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻗﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ اﯾـﻦ ﻋﻠـﻢ در ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﺮای ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اهﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ دارد ﺑﻪ هﻤـﯿﻦ ﺟﮭﺖ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر در ﻗﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﮐﺘﺐ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﭘﮋوهﺶ هﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻋﻠﻢ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ ﻗﺮآن در ﭼﮭﺎر ﺑﺨﺶ:۱- ﻧﮕﺎرش هﺎی ﺧﻄﯽ و ﭼﺎﭘﯽ ﻧﺎﺳـﺦ و ﻣﻨﺴـﻮخ در ﻗﺮآن ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﺎل وﻓﺎت ﻣﺆﻟﻔﺎن ۲- ﻧﮕﺎرش هﺎی ﺧﻄﯽ و ﭼﺎﭘﯽ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ در ﻗـﺮآن ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎت ﻣﺆﻟﻔﺎن آﻧﮭﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻣﻮﻟﻒ آﻧﮭﺎ در دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ۳-ﺗﺎﻟﯿﻔﺎت ﺧﻄﯽ و ﭼﺎﭘﯽ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺆﻟـﻒ آﻧﮭـﺎ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﯿﺴـﺖ.۴-
ﭘﺎﯾـﺎن ﻧﺎﻣﻪ هﺎی ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ۵-ﻣﻘﺎﻻت ﺗﺪوﯾﻦ و اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
الناسخ والمنسوخ من القرآن العظیم،هبه الله بن السلامه، ابوالقاسم هبه بن سلامه ضریر بغدادی (و410هـ=102م)این کتاب توسط انتشارات البابی الحلبی قاهره (سال1310هـ) چاپ و همچنین به تحقیق زهیر الشاویش و محمد کنعان انتشار یافته است.
الناسخ و المنسوخ، عبد القاهر البغدادی، أبی منصور عبد القاهر بن الطاهر محمد البغدادی (و429هـ=1037م)این کتاب خطی است و به تحقیق حلمی الکامل در دانشگاه ام القربی چاپ شده است.
الرسوخ فی علم الناسخ و المنسوخ، عبد القادر بن طاهر بن محمد البغدادی،نسخهای از این کتاب در دانشگاه الکبیر شهر صنعا در (شماره 43تفسیر) که 28 صفحه است وجود دارد.
الناسخ و المنسوخ فی القرآن الکریم، ابن حزم،علی بن احمد بن سعید بن حزم ظاهری ابی محمد (و456هـ= 1064م)این کتاب به تحقیق د.
ناسخ القرآن و منسوخه(الناسخ و المنسوخ فی القرآن)، هبه الله بن عبدالرحیم ابن ابراهیم المعروف بشرف الدین بن البارزی (و738هـ) این کتاب به تحقیق د.
رساله فی مباحث النسخ فی القرآن الکریم، محمد السید یوسف إباظه (و1359هـ-1941م) این کتاب در انتشارات دارالعلوم شهر قاهره (سال 1359هـ=1941م) چاپ شده است (ر.
النسخ فی القرآن الکریم، محمد صالح علی مصطفی، توسط نشر دار القلم شهر دمشق (سال1409هـ=1988م) در72 صفحه منتشر شده است.
مقدمه و ترجمه الناسخ و المنسوخ، ابن متوج با شرح عبد الجلیل قاری حسینی، محمد جعفر اسلامی مترجم نسخ را مورد نقد و بررسی قرار داده و وقوع آن را در قرآن منکر شده است.
دراسات الأحکام و النسخ فی القرآن الکریم، محمد حمزه تحقیق سید جعفر مرتضی عاملی، توسط نشر دار القتیبه، شهر دمشق [بی تا] چاپ شده است.