چکیده:
دعاوی ناشی از جرم در دو دسته دعوای عمومی و خصوصی قرار میگیرند. یکی از مهمترین موضوعات در این دعاوی، تعیین و شناسایی طرفین آن است. دعوای عمومی توسط دادستان اقامه میشود، اما در دعوای خصوصی، تعیین افراد ذینفع همواره ساده نیست.مساله اصلی این پژوهش آن است که با توجه به حاکمیت قواعد و احکام دادرسی مدنی بر دعوای خصوصی ناشی از جرم، چه کسانی غیر از مجنیعلیه حق اقامه این دعوا را دارند. آیا غیر از اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی نیز میتوانند دعوای خصوصی را نزد محاکم کیفری اقامه نمایند یا خیر؟بررسیها حاکی از آن است که در نظام حقوقی بیشتر کشورها از جمله فرانسه، علاوهبر مجنیعلیه، اشخاص دیگری نیز حق طرح دعوای خصوصی را دارند. این دعوا میتواند به طور ارادی یا قهری قابل انتقال باشد، به گونهای که امکان اقامه دعوا توسط جانشینان اعم از ورثه، بیمهگر و منتقلالیه وجود داشته باشد.نتایج نشان داد که در مقررات ایران در این حوزه، علاوه بر پراکندگی و عدم انسجام قوانین، در برخی موارد با خلا قانونی مواجه هستیم. پیشنهاد میگردد تا با نگاهی به قوانین کشورهای دیگر، قوانین این حوزه انسجام یابند و مقررههایی در خصوص ارتقای حمایت از مدعیان دعوای خصوصی ناشی از جرم تصویب شود، زیرا وجود قوانین متعدد در کنار رویههای قضایی متفاوت به پیچیدگی مسائل مربوط به دعوای خصوصی دامن زده است. این نوشتار با توجه به مطالعه قوانین ایران و فرانسه سعی در پاسخ به مسائل پیشرو در این زمینه دارد. بر این اساس، پرداختن به موضوع در قالب اثر پژوهشی مستقل ضروری بوده است.
خلاصه ماشینی:
مخالفان به جهات زیر ورود اشخاص ثالث را در دعوای کیفری ممنوع میدانند: اصولاً رسیدگی به دعاوی مدنی در صلاحیت محاکم حقوقی است و فقـط دعـوای ضرر و زیان ناشی از جرم از این قاعده مستثنی اسـت .
حال ، با توجه به دوگانگی مبنای دعوای خصوصی وراث ، آنـان دعـوای خود را اجرا میکنند یا دعوای متوفی را؟ هرگاه قربانی قبل از فوت ، ضرر و زیان مادی و معنوی را مطالبه کـرده باشـد ایـن دعوا جزء دارایی او محسوب می شود و ورثه میتواند به وراثت آن دعوا را اجرا نماید، ولی اگر جنبه مالی نداشته و متوفی هنوز اقامه دعوا نکرده باشد، به لحاظ اینکـه اقامـه دعـوا راجع به زیان معنوی قائم به شخص بوده است بعد از فوت او اقامـه دعـوا از طـرف وراث 2 نزد دادگاه جزا قابل طرح نمیباشد.
ĝMazeaud, Henri et Leon, Traite Theorique et Pratique de la Responsabilite Civile, Delictuelle et Contractuelle, Tome 3, Paris, Sirey, Edition 11, 1934, p.
اما خسارت معنوی وارده به اعتبار اجتماعی اشخاص حقوقی حقوق خصوصی به جهت تعلق داشتن به اعضا و سهام داران نزد محاکم کیفری قابل مطالبه است .
ب ـ از آثار ورود مدعی خصوصی در فرآیند دادرسی کیفری این است که دادگاه میتواند بر مبنای دلایل جمع آوریشده توسط دادستان حکم به جبران خسارت نماید.
اما زیان معنوی وارد به اعتبار اجتماعی اشخاص حقوقی حقوق خصوصی به جهت تعلق داشتن به اعضا و سهام داران قابل مطالبه از محاکم کیفری است .
Mazeaud, Henri et Leon, Traite Theorique et Pratique de la Responsabilite Civile, Delictuelle et Contractuelle, Tome 3, Paris, Sirey, Edition 11, 1934.