چکیده:
در اغلب نقاط جهان، بنادر سهم فراوانی در ایجاد یکپارچگی در مناطق پسکرانهای و برقراری توازن در زنجیرۀ تأمین کالا ایفا میکنند. هدف این پژوهش، تبیین روابط فضایی بنادر جنوبی ایران با شهرهای پسکرانۀ منطقهای و مقایسۀ تطبیقی الگوی شکلگرفته با نظریهها و الگوهای شناختهشده از روابط بندر– پسکرانه در مقیاس جهانی است. روش تحقیق استفادهشده، روش تحلیل شبکه است. نتایج پژوهش نشان میدهد بنادر اصلی حوزۀ ساحلی جنوب بهطور غالب، واردکنندۀ کالاهای مصرفی مورد نیاز در کانونهای جمعیتی واقع در پسکرانههای منطقهای، بهخصوص ناحیۀ کلانشهری شیراز بودهاند؛ در حالی که اغلب مراکز شهری واقع در پسکرانههای محلی، نقش مؤثری در تولید و ارسال کالا به بنادر ندارند و برای تأمین نیازهای مصرفی خود، به بزرگترین شهر منطقه وابستهاند. این الگو تفاوت درخور توجهی با فرایند منطقهگرایی بنادر در کشورهای توسعهیافته دارد؛ زیرا در این کشورها، بنادر ابتدا با پسکرانههای پیوسته و سپس با سایر پسکرانهها در ارتباط قرار میگیرند. در مجموع، برای کاهش روزافزون، از بار مرکزیت شیراز و انتشار جریان توسعه به شهرهای پسکرانۀ محلی لازم است سیاستهایی نظیر توسعۀ کریدورهای ریلی و جادهای، توسعۀ بنادر خشک و پهنهبندی تخصصی فعالیتها در شهرهای پسکرانۀ محلی- منطقهای اعمال شود.
خلاصه ماشینی:
نتايج پژوهش نشان مي دهد بنادر اصلي حوزة ساحلي جنوب به طور غالب ، واردکنندة کالاهاي مصرفي مورد نياز در کـانون هـاي جمعيتـي واقع در پس کرانه هاي منطقه اي ، به خصوص ناحيۀ کلان شهري شيراز بوده اند؛ در حالي که اغلب مراکز شـهري واقـع در پـس کرانـه هـاي محلي، نقش مؤثري در توليد و ارسال کالا به بنادر ندارند و براي تأمين نيازهاي مصرفي خود، به بزرگ ترين شهر منطقه وابسته انـد.
(& Falcão, 2017: 33; Lee, Song & Ducruet, 2008: 372 با اين حال ، با اينکه در ايران بنادر کانتينري مهمي مانند شهيد رجايي و امام خميني وجود دارد، تاکنون مطالعۀ درخور توجهي در زمينۀ بنادر و نقش پس کرانه اي آن ها در شـکل دهـي بـه سـاختار فضايي مناطق و سرزمين هاي واقع در اين حوزة جغرافيايي انجام نشده اسـت .
در اين ميان ، نقش بنادر کوچک و متوسط حوزة ساحلي جنوب (همچون بندر جاسک ، لنگه ، کنگان و عسلويه ) و همچنين شهرهاي شاخصي که در پس کرانه هاي محلي ايـن بنـادر واقـع شده اند (همچون لار، بستک ، لامرد، داراب و حاجيآباد)، به عنـوان شـهرهاي بـا مرکزيـت واسـطۀ ضعيف درخور توجه است .
خروجي لايه هاي تلفيقي از شبکۀ مبادلات فضايي در حوزة ساحلي جنوب و فارس در سال ١٣٩٤ رشد بنادر محلي و شهرهاي واقع در پس کرانۀ پيوسته در حوزة پيراموني بنادر اصلي (ماننـد بنـدر خمير، لامرد و دشتستان ) نشان مي دهد انتشار جريان توسعه و تسري چرخۀ تأمين کالا به اين منـاطق نيز در حال رخ دادن است .