چکیده:
تصویر در هر متن ادبی نشان دهنده نوع نگاه شاعر به دنیای اطراف و جهان بینی او است.
بررسی تصاویر هنری در شعر شاعران یا به عبارتی نقد تصویری از زمانهای قدیم تابه حال با
روشهایی متفاوت شکل گرفته است. در ادبیّات قدیم صور خیال مانند تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه
عناصر تصویر ساز شعر بوده اند. در نقد معاصر به جز تصاویر شعری گذشته بررسی عناصری مانند
تشخیص، تجسیم، گفتگو، حرکت و رنگ نیز وارد حوزه نقد تصویر هنری شده است. از طرفی شعر
عاشورایی به عنوان بخشی از ادییّات متعهّد ملّتهای مسلمان به خصوص شیعه در طی چند قرن
همواره تلاش کرده تا با بیانی زیبا واثر گذار به ترسیم حوادث و آرمانهای این واقعه عظیم بپردازد.
از جمله شاعران بزرگ شیعه که خود را پیوسته متعهّد به ارزشهای عاشورا دانسته و در چند
قصیده طولانی به ذکر مصایب خاندان پیامبر اکرم (ص) پرداخته است، «شریف رضی» می باشد.
قصیده «کرب و بلا» معروفترین مرئیه او در مورد عاشورا و سرنوشت خاندان نبوی است.
این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی قصد دارد به بررسی تصاویر شعری مرثیه شریف رضی در
ذکر مصایب امام حسین(ع) وخاندان ایشان بپردازد و جایگاه ادبی این شاعر و بخشی از زیبایی های
شعر او را نشان دهد.
در شعر شریف رضی کاربرد تصاویر استعاری نسبت به بقیه تصاویر از بسامدی بالاتر
برخورداراست. بی تکلّفی و سادگی استعاره در شعر شریف رضی نشان دهنده سادگی زبان شعری او
به شمار می آید. وی شعر را در جهت خدمت به اهل بیت (ع) قرار داده و در این راه سادهترین
مسیر را انتخاب کرده و در پی گیج کردن مخاطب نبوده است. بقیّه اجزای تشکیل دهنده تصاویر
این شعر، مانند تخیّل، عاطفه، تشخیص، رنگ، گفتگو و حرکت نیز همه در راستای دو تصویر اصلی
شکل گرفته که در آن تصویر مظلومانه امام حسین (ع)، اهل بیت (ع) و یاران ایشان و تصویر
ظالمانه دشمنان امام (ع) مشاهده
می شود.
خلاصه ماشینی:
این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی قصد دارد به بررسی تصاویر شعری مرثیه شریف رضی در ذکر مصایب امام حسین(ع) وخاندان ایشان بپردازد و جایگاه ادبی این شاعر و بخشی از زیبایی های شعر او را نشان دهد.
شریف رضی به عنوان یکی از مشهورترین شاعران شیعه در شعر معروف خود که از آنجا که بیانگر وقایع روز عاشورا و حوادث بعد از آن است، از بسیاری از مؤلفه های تصویر هنری چون تشبیه، استعاره، کنایه، مجاز گفتگو، حرکت، رنگ و جز اینها در جهت اقناع مخاطب استفاده کرده است؛ لذا این مقاله به بررسی مؤلفه هایی که در تشکیل تصاویر هنری قصیدۀ همزیۀ شریف رضی مؤثر بوده میپردازد تا از یک سو بخشی از زیبایی های این قصیده را نمایان میسازد و از سوی دیگر جایگاه ادبی شریف رضی را در میان دیگر شاعران شیعه به تصویر میکشد.
شاعر در این بیت از چند تشبیه و استعاره هم زمان استفاده کرده: لم یذوقوا الماء حتی اجتمعوا بحدا السیف علی ورد الردی (شریف رضی، 1991: 1/93) «آنان تا دم مرگ از نوشیدن آب بازداشته شدند و با آواز شمشیرها بر سر آبشخور مرگ جمع گشتند.
(هاشمی، 1379: 209) شریف رضی در این مرثیه از کنایات زیادی استفاده کرده که به طور عمده در مورد شهادت یاران کربلا و به خاک و خون کشیده شدن آنها و شادی کردن دشمنان در سوگ آن عزیزان است.
بیشتر کنایات از نوع کنایه صفت می باشند؛ 7- از دیگر مؤلفه های تصویر ساز مانند گفتگو نیز در این شعر استفاده شده.