چکیده:
مباحث مربوط به بردگی و بردهداری یکی از مقولههای اصلی حقوق بشر در هر فرهنگ و تمدّنی است. ذکر نام بردگان در قدیمیترین حماسهها و اساطیر دنیا شاهدی بر دیرپایی آن میباشد. شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از شاهکارهای حماسی و بزرگ دنیا، در این باره نمونة معتبری است. در این پژوهش سعی بر این بوده با بررسی شاهنامه و تحلیل ابیات آن و هم چنین با مراجعه به تواریخ و کتب مرتبط با دوران باستان و پیش از اسلام، تصویری از جایگاه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حقوقی آنان ترسیم گردد. حضور بردگان یعنی همان کودکان، زنان و مردانی که بنا به دلایل گوناگون آزادیشان سلب شده و در خدمت مخدومان قرار گرفتهاند، در جای جای شاهنامه مشهود است و هر چه از آغاز کتاب فاصله میگیریم، بر تعداد آنها افزوده میشود. با توجّه به شواهد و قرائنی که حکیم فردوسی به دست میدهد، آنان از وضع مناسبی برخوردار بودهاند. شاهنامه داستان شاهان است؛ بنابراین بردگانی که در دربارها خدمت می کنند، مدّ نظر هستند و از وضع آنان در بین قشرهای عادّی جامعه اطّلاعات چندانی در این کتاب وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
حضور بردگان یعنی همان کودکان، زنان و مردانی که بنا به دلایل گوناگون آزادیشان سلب شده و در خدمت مخدومان قرار گرفتهاند، در جای جای شاهنامه مشهود است و هر چه از آغاز کتاب فاصله میگیریم، بر تعداد آنها افزوده میشود.
پرسش کلّی این بود: بر اساس شاهنامه، وضع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بردگان در دربارهای ایرانی چگونه بوده است؟ سپس پرسش هایی چون موارد زیر مطرح شد: بردگان چه نام هایی داشتند؟ ویژگی هایی که در شاهنامه برای آنها ذکر شده کدام است؟ و...
شاه هاماوران چون در جنگ با رستم در می ماند با او چنین عهد می کند که: به پیمان که کاووس را با سرانسراپرده و گنج و تاج و گهر؛ ؛ بر رستم آرد ز هاماورانپرستنده و تخت و زرّین کمر (همان:162) - رامشگری نیز جزو کارهای رایج در بین کنیزان بود؛در کاخ منیژه: در آن خانه سیصد پرستنده بود؛ ؛ همه با رباب و نبید و سرود (همان:441) و در محفل عاشقانة او با بیژن: پرستندگان ایستاده به پای؛ ؛ ابا بربط و چنگ و رامش سرای (همان:439) ب- وظایف مردان برده: مردانی که به هر دلیل آزادی خود را از دست می دادند دارای چند سرنوشت بودند؛ آنها اگر زیبارو، جوان و خوش اقبال بودند به دربار شاه راه مییافتند و برای ایفای انواع کارها از قبیل: جنگاوری، خدمت گزاري، همراهی در امور شکار، انجام كارهاي شخصي مخدومان، راهنمایی، موانست و همدمی، پيك مخصوص و رازدار بزرگان بودن و...