چکیده:
شبکهی شهری به مجموعهای از شهرها گفته میشود که از فضای جغرافیایی نواحی مانند حلقههای زنجیرهای بههمپیوسته، شکلگرفتهاند و به علت رشد ناهماهنگ، پرتوافشانی متفاوتی روی ناحیه دارند. بنابراین ازآنجاکه شبکه شهری هم به مفهوم فضایی و هم به مفهوم اقتصادی از نظام مبادله و دادوستد شهرها بر اساس عملکرد پایهای آنها حاصلشده و علت بسیاری از مشکلات را در برمیگیرد. شناخت چگونگی این شبکه و تغییرات آن در یک منطقه میتواند روشنگر حداقل بخشی از مسائل باشد. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل ساختار سلسله مراتبی و تغییرات شبکه شهری در استان ایلام است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده است. قلمرو مکانی پژوهش21 شهر استان ایلام و قلمرو زمانی پژوهش دوره 1365 تا 1390 بوده است. ازاینرو روش بکار رفته در این تحقیق توصیفی – تحلیلی است و با استفاده از مدلهای رتبه- اندازه، ضریب آنتروپی و حد اختلاف طبقهای جهت تجزیهوتحلیل دادهها استفاده گردیده است. همچنین از نرمافزارهای EXCEL و ARC GIS، بهعنوان ابزارهای دادهپردازی و تحلیل نقشهای استفادهشده اسـت. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که شبکه شهری استان ایلام نامتعادل بوده و با پدیده نخست شهری مواجه است و این نظام با پایداری بسیار اندک، تغییرات کمی و کیفی شتابانی را پشت سر گذاشته است. همچنین یافتههای مربوط به ضریب آنتروپی نواحی شهری استان ایلام حاکی از وجود نوعی گرایش به تعادل در سازمان فضایی نواحی شهری استان و پراکنش مناسب جمعیت در فضای نواحی شهری با توجه به افزایش تعداد مراکز شهری است، که توانسته است در سطح نواحی شهری استان نظام خدماترسانی بهتری را فراهم آورد.
خلاصه ماشینی:
با توجه با آنچه گفتـه شد، در پي آن هستيم تا دريابيم اين نظام چگونه شکل مي گيرد؟ چه مؤلفه ها و نيروهايي بر تکوين و تحول آن تأثيرگذار است ؟ آيـا نيروهـاي خاصي نظام هاي شهري با خصوصيات مشخصي را مي آفرينند؟ و رابطه ي ميان اندازه و رتبه ي شهرها در شبکه تابع چه الگـويي اسـت ؟ بـراي پاسخ به اين سؤالات در پژوهش حاضر نظام شهري و توزيع فضايي جمعيت شهري استان ايـلام طـي دوره هـاي سرشـماري رسـمي کشـور (١٣٩٠- ١٣٦٥) با استفاده از مدل هاي مختلف موردبررسي قرارگرفته و به تبيين و تحليل سلسله مراتـب نظـام شـهري اسـتان و چـارچوب آن پرداخته شده است .
ميسرا معتقد است که شبکه ها برحسب سلسله مراتب سازمان يافته اند و ارتباط ميان آن ها نيـز برحسـب سلسـله مراتـب صورت مي گيرد (طهماسبي ، ١٣٨٤: ١١)، بنابراين سلسله مراتب شهري ، بهترين شکل سازمان دهي فضاست (عابدين درکوش ، ١٣٨٢: ٨٦)، کـه ٢٢٠٠ اين سلسله مراتب خود موجب شکل گيري نظام شهري در يک فضاي معين جغرافيايي ، در ارتباط و کنش و واکنش متقابل با يکديگر از طريـق تحليلي بر تغييرات نظام شبکه شهري استان ايلام طي دوره هاي ١٣٦٥ تا ١٣٩٠ محرک هاي جمعيتي ، جريان کالا، افکار و عرضه ي خدمات ، گسترده شده و يک سيستم بـه هـم پيوسـته ي عملکـردي و سـاختاري را تشـکيل مي دهند (زبردست ، ١٣٨٣: ١١) و بررسي آن بيانگر بسياري از مسائل نظير علل و چگونگي جابجايي نيروي انساني و سرمايه در بين شـهرها و تمرکز آن ها در يک منطقه و ناحيه ي شهري و رکود اقتصادي و خالي شدن آن ها از شبکه در منطقه ي ديگري است (مستوفي الممالکي ، ١٣٨٠: .