چکیده:
مفهوم نمایندگی برای نخستینبار در مجلس اول پدیدار شد. این مفهوم پیش از مشروطیت از جمله مفاهیم مخاطرهآمیزی بود که مشروطهخواهان درباره آن تنها در پرده گفتگو میکردند. پس از مشروطیت آنگاه که حق و سهمی برای افراد اهالی مملکت در تصویب و نظارت امور عموم شناخته شد، نظام جدید ناگزیر باید راهی برای جامه تحقق پوشاندن به این حق و سهم میگشود. نمایندگی مفهومی بود که جایگاه تازه افراد اهالی مملکت را صورت تحقق میبخشید. چون جمع شدن تمام نفوس در یکجا ممکن نبود، از این جهت مقرر شد تا نمایندگانی برای هر طبقه در هر ولایت برگزیده شود. نمایندگان اگرچه با انتخابات صنفی و طبقاتی وارد مجلس شدند اما هیچگاه خود را نماینده صنف و شهر خود نخوانند. بلکه از همان آغاز خود را «وکیل از جانب سی کرور نفوس» و «وکیل تمام مملکت» گفتند. مفهوم نمایندگی هر چند در مشروطیت با واژه وکالت در حقوق شرع معرفی شده است، اما این همانندی تنها اشترک لفظی بوده است و هر یک محتوا و موضوع متفاوتی داشتهاند. در نوشته پیش رو فرایند پدیدار شدن این مفهوم و فاصله گرفتن تدریجی آن از وکالت در حقوق خصوصی را، در گفتگوهای نمایندگان مجلس اول، نشان خواهیم داد.
خلاصه ماشینی:
در ایـن صـورت تـوهین کـه از انتشـار تلگرافات اشتباه آمیز انجمن ملی به جناب مستشارالدوله شده در حقیقت صـدمه شـرفی بـه همه وکلای آذربایجان وارد آورده که جسارت معنوی و استحکام قلب و اعتماد بر ملـت را از ما زائل کرده و در صورتی که در یک ساعت یک دفعه شـرف و حیثیـت کـل را ضـایع نماید دیگر به چه اطمینان وکلاء ملت به وظایف صعبه خود عمل کنند و گمان نیسـت کـه بعد از هدر شدن شرف و اعتماد وکلا از ایشان کار خدمتی ساخته شود.
W. Böckenförde, «Démocratie et représentation: pour une critique du débat contemporaine», in Le droit, l’Etat et la constitution démocratique, trad.
قید مهم «در مدت مقرره » که بر مفهوم نمایندگی وارد شده بود آن را به نهـادی مشروطه و مشروط به خواست و اراده ملت تبدیل میکرد و ضمانتی برای مهار خودسـری و استبداد احتمالی نمایندگان فراهم میکرد؛ تا چنانچه تمایلی به ادامه حضور در دوره هـای 26 آینده مجلس دارند خواست های انتخاب کنندگان را نمایندگی کنند.
چگونه ممکن بود کاری که میکنند بـه اطـلاع و 54 مقبول آحاد و یکایک موکلان باشد؟ قسمت آخر ماده هشت قانون انتخابات که میگفت : «انتخاب کنندگان مجبور نیستند کـه حتما از صنف و طبقه خودشان انتخاب کنند» یکی از ابزارهای جنبش مشـروطیت بـرای از بین بردن «رقابت طبقات » و دور کردن مفهوم نمایندگی از وکالـت «اختصاصـی» بـود ایـن سازوکار در واقع یکی از مقدمات وجود و شرط امکان پدیدار شدن مفهوم جدید نمایندگی در مشروطیت بوده است .