چکیده:
معماری در دورههای مختلف تاریخ، از پررونقترین و برجستهترین هنرهایی بوده است که ایرانیان بدان شناخته میشدهاند. از دید حقوق مالکیت فکری این موضوع حاکی است از وجود حمایتی کارساز در تمام طول تاریخ از این رشته از هنر و افراد شاغل بدان؛ چه، فرض پایهای این حقوق آن است که هنر و خلاقیت بدون حمایت رونق نمیگیرد، چه رسد به آنکه به حد اعلای خود رسد، چنانکه هنر معماری در طول تاریخ ایران رسیده است. حمایت از هنر معماری در ایران نه در شکل امروزی آن و در قالب کپیرایت، بلکه به صورت اشکالی که متناسب با زندگی سنتی و قدیمی در ایران بوده تا دوران معاصر آن را بر پای و پویا نگاه داشته است. در دوران مدرن، تغییر اشکال و ملزومات زندگی و روابط انسانها در جوامع صنعتی و متأثر از تکنولوژی، تغییر شکل حمایت از هنر و خلاقیت را تقریباً در همه جای دنیا سبب گشته است. اما پویایی هنر معماری ایران، درحالیکه زندگی در جامعه ایرانی مدتهاست از شکل سنتی آن به اشکال مدرن تحول یافته، با غیبت اشکال مدرن حمایت از این هنر در دوره معاصر مواجه شده و از آن تأثّر یافته است. منظور از غیبت حمایت متناسب با دوران مدرن در ایران، خلأ کامل قانونی در این باب نیست؛ چه، از سال ۱۳۴۸، حمایت کپیرایت از آثار معماری به موجب قانون ایجاد شده است. بلکه مقصود، نشناختن ماهیت حمایت کپیرایت از آثار معماری و چگونگی کاربرد آن در عمل، و در نتیجه عملی نشدن و توسعه نیافتن این حمایت از آثار معماری در ایران است. همچنین با توجه به اینکه هنر معماری به دلایل متنوع و از جمله به دلیل آمیختگی جنبههای فنی و کاربردی با جنبه هنری در آن، با دیگر آثار هنری قابل قیاس نیست، بهکارگیری کپیرایت برای حمایت از آن، بررسی خاص و جداگانه خود را ایجاب میکند که جای این بررسی تا کنون در ایران خالی مانده است. این مقاله با نظر به اسباب ایجاد کپیرایت از یک طرف، و بررسی آنچه این حمایت برای آثار معماری و پدیدآورندگان آن فراهم میآورد از طرف دیگر، سعی در شناساندن حمایت کپیرایت از آثار معماری دارد.
خلاصه ماشینی:
همچنین با توجه به اینکه هنر معمـاری بـه دلایـل متنـوع و از جملـه بـه دلیـل آمیختگی جنبه های فنی و کاربردی با جنبه هنری در آن ، با دیگر آثار هنری قابل قیاس نیست ، به کارگیری کپی رایت برای حمایت از آن ، بررسـی خـاص و جداگانـه خـود را چکیده : ایجاب می کند که جای این بررسی تا کنون در ایران خالی مانده است .
در بخش دوم انواع حقوق اعطایی به دارنده کپی رایت اثر معمـاری کـه شـامل حقـوق اقتـصادی و اخلاقی است ، بررسی می شود و از این طریق نقض حقوق انحـصاری دارنـده کپـی رایـت و انحـاء ممکن آن مطرح می گردد.
بنابراین برای ادعای وجود حمایت کپی رایت بر یک اثر معمـاری از طرفی این اثر باید از صرف یک ایده گذشته و بیان شده باشد و از طرف دیگر باید توجه داشت که این «بیان » می تواند درجه بندی داشـته باشـد و لازم نیـست حتمـا کامـل شـده باشـد؛ حمایـت کپی رایت حتی قبل از تکمیل اثر معماری هم ممکن است ، به شرط آنکه ، اثر به انـدازه کـافی قابـل تمایز از یک ایده صرف گشته باشد.
بنابراین در پیش نویس قانون جدید ابهام شـمول حمایـت بـر خـود بنای ساخته شده رفع گشته و طرح ساختمان در قالب خود بنا نیز مشمول حمایـت گـشته اسـت و بدین ترتیب به نظر می رسد که در صورت تصویب این پیش نویس ، شمول کپی رایت بر انـواع آثـار معماری در ایران تا حد زیادی مطابق با روند پذیرفته شده کنونی در کشورهای مختلف دنیا گردد.