چکیده:
توافق هسته ای بین جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 در سال 1394، موسوم به برجام، به حدود دوازده سال بحران و تنش بین طرفین این پرونده پایان داد. چه عاملی باعث شد که دور آخر مذاکرات بین طرفین، که از سال 2013 آغاز شده بود، بر خلاف ادوار پیشین با موفقیت به سرانجام برسد؟ پژوهش حاضر در پی آن است که با استفاده از رویکرد ترکیبی و بر مبنای استعاره بازی دو سطحی پاسخی برای سئوال فوق فراهم آورد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که از یک سو بازخورد تحریم های اقتصادی که به افزایش مشکلات اقتصادی و افزایش فساد در کشور انجامید باعث اجماع نخبگان تصمیم گیر و تصمیم ساز در حل هرچه سریع تر این پرونده گردید و از این رو برجام را می توان محصول نظام جمهوری اسلامی ایران در کلیت آن دانست. از سوی دیگر، ایستادگی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تحریم ها و فشارهای اقتصادی و توسعه صنعت هسته ای، طرف غربی را به این باور رساند که امکان دست کشیدن جمهوری اسلامی ایران از برنامه هسته ای خود از طریق فشار اقتصادی وجود ندارد. لذا نفع مشترکی بین طرف ایرانی و طرف غربی برای مختومه نمودن این پرونده به وجود آمد که حاصل آن توافق بدست آمده است. از این رو برجام را می توان حاصل همپوشانی منافع مشترک دو طرف دانست
خلاصه ماشینی:
البته سابقه به کارگیری این مفهوم از سوی آیت اله خامنه ای بـه سـال ١٣٧٥ بازمی گردد، اما طرح مجدد آن در سال ١٣٩٢، و در حالی کـه از مـدت ها قبـل از آن مذاکرات مخفیانه دوجانبه ایران و آمریکا با وساطت عمان آغاز شده بود، زمینه سازی لازم را برای اتخاذ رویکرد جدید در مذاکرات هسته ای، که متضمن مذاکرات مستقیم بین هیات های ایرانی و آمریکایی بود، فراهم آورد.
همچنین رئیس جمهوری آمریکـا در ٣ جـولای ٢٠١٢ فرمـان اجرایـی ١٣٦٢٢ را صادر کرد که بر اساس این فرمان ، ممنوعیت هـای جدیـدی بـه مـوارد مطـرح شده در قانون تحـریم ایـران اضـافه شـد و شـرکت هایی کـه رئـیس جمهـوری آمریکـا تشخیص بدهد یکی از اقدامات زیر را انجام داده اند، مورد مجازات اقتصـادی در قـانون تحریم ایران قرار می گیرند: ١) خرید نفت یا فرآورده های نفتی از ایـران ؛ ٢) تجـارت بـا شرکت ملی نفت ایران یا شرکت نفت ایران ؛ ٣) خرید فرآورده های پتروشیمی از ایران .
نکته دیگر اینکه ، همان طور که آمریکا مجموعه تحریم های بین المللی خود را بیشتر میکرد و زمینه چانه زنی با ایران را تقویت میکرد تا فشار احتمالی را از این طریـق وارد کند، ایران نیز مسیر مشابهی در پیش گرفته بود و با افزایش تعداد سانتریفیوژها فشـار بـه آمریکا را بالا میبرد تا آمریکا نیز ترغیب به رسیدن به یک توافق با ایران شود و اینگونـه نباشد که صرفا با کشوری که توان ناچیز هسته ای دارد وارد مـذاکره شـود (نفیـو، ١٣٩٧: .