چکیده:
در تاریخ تمدن اسلامی که چندین قرن در اوج اعتبار و شکوفایی قرار داشت، شخصیتهای متعددی
تاثیرگذار بودهاند. بررسی زندگی و فعالیتهای این افراد هم میتواند چگونگی شکلگیری و اعتلای
تمدن اسلامی را تبیین کند و هم ما را با تلاش و کوشش این افراد و سختی و مشقاتی که کشیدهاند،
آشنا کند. هر دو نتایج این بررسی، موجب افزایش خودآگاهی و نیز تحکیم مبانی هویتی میشود. در
این میان اسماعیل جرجانی یک چهره استثنایی محسوب میشود، در حدود یکصد سال پس از ظهور
شیخالر یس ابوعلی سینا، نابغه بزرگ شرق، دانشمند بزرگ دیگری در عرضه علوم پزشکی ایران ظاهر
شد که تاثیر بسیار بر زبان و دانش پزشکی ایران و شبهقاره از خود باقی گذاشت. او با نوشتن مهمترین
آثار خود به زبان فارسی راهگشای محققین و دانشپژوهان بعدی شد که آثار خود را به زبان فارسی
تالیف کنند و به این صورت بود که هویت ملی و میهنی ما را زنده کرد و به این صورت میتوان او را
زنده کننده واژههای پزشکی پارسی دانست که درزمانی در کتب وندیداد و باستانی دیگر میشد دید
و در چنین حالتی فعالیتهای علمی و تالیفات او اهمیت ویژهای پیدا میکند بر این اساس، پژوهش
حاضر باهد بررسی نقش این دانشمند بزرگ ایرانی در اعتلای تمدن اسلامی در پی پاسخگویی به
این سوال است که: کتاب ذخیره خوارزمشاهی وی چه جایگاهی در اعتلای طب ایرانی و بال بع تمدن
اسلامی داشته است؟ برای پاسخگویی به سوال فوق، این فرضیه به آزمون گذاشتهشده است که:
جرجانی با نوشتن کتاب ذخیره خوارزمشاهی از پاسداران بزرگ زبان و ادب و دانش و فرهنگ ایرانی «
یافتههای تحقیق ضمن اثبات فرضیه » درزمانی بود که فارسینویسی پزشکی در حال فراموشی بود
فوق، گوشههای دیگری از اهمیت کتاب ذخیره خوارزمشاهی را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
سید اسماعیل جرجانی یکی از این چهرههای مؤثر و صاحبنام و بلندآوازه در تمدن اسلامی است که با نوشتن کتاب یازدهجلدی ذخیره خوارزمشاهی، پیشگام نهضتی در دایره المعارف نویسی علمی شد که بعدها در قرون بعدی در اروپا رایج شد و افرادی مانند جرجانی درزمانی در حال پیشرفت و تکامل بودند که دنیای غرب، قرنهای تاریک قرونوسطی را در خواب جهالت و بیخبری میگذراند و امروزه عدم آگاهی ما از کارهای علمی دانشمندانمان باعث شده که همین غربیان که روزی مواد اصلی کتب جدید خود را از ترجمههای کتب مسلمانان استخراج کردند، امروز اکتشافات طبی مسلمانان را نادیده بگیرند حتی برخی شخصیتهای قرن سیزدهم و چهاردهم غرب را بهعنوان مبشران طب جدید در اروپا معرفی کنند اما اگر کتابهایشان خوانده شود آشکار میشود که هنوز هم استخوانبندی علم طب همان است که در کتاب قانون و مراجع دیگر پزشکی قدیم بهخصوص ذخیره خوارزمشاهی دیده میشود، این قطرهای از آن چیزی است که اروپاییان به نام خود تمام کردند، بر این اساس و در ادامه، ضمن بررسی اجمالی زندگی جرجانی، به بررسی یکی از کتابهای مهم او یعنی ذخیره خوارزمشاهی و نقش و تأثیر آن در طب ایرانی و بالطبع در تمدن اسلامی پرداخته خواهد شد تا دانشپژوهان گوشهای از جایگاه رفیع مسلمانان در پیشرفت دانش پزشکی آگاه باشند تا مفتون فرهنگ غرب و بیاطلاع از سابقه درخشان علمی تمدن اسلامی خود نباشند.