چکیده:
خسرو و شیرین حکیم نظامی گنجوی و خسرو نامه منسوب به عطار نیشابوری اگر چه از نظر قدرت شعری و اهمیت در یک درجه و یک سطح نیستند اما از نظر عناصر داستانی تا حدودی شباهت دارند. از نظر محتوا و درونمایه هر کدام از دو اثر، اثری عاشقانه است و موضوع آنها عشق دو دلداده است که پس از طی مراحلی به وصال می رسند . تاثیر نظامی بر سرایندگان بعد از خود و از جمله سراینده خسرو نامه مطلبی است که نباید از نظر دور داشت . هر چند که این دو اثر از جنبه عناصر داستان بررسی شده اند اما این به هیچ وجه به معنی یکسان دانستن جایگاه این دو اثر نیست. در پژوهش حاضر دو این دو اثر از نظر عناصر داستان و شیوه داستان سرایی با یکدیگر مقایسه شده اند و وجه تشابه و تمایز آن دو مورد بررسی قرار گرفته و شواهدی هم برای هر دو مورد ذکر شده است. در برخی عناصر همچون نداشتن پیرنگ قوی، یکسان بودن زبان شخصیت های داستان و یکنواختی لحن، شباهت وجود دارد و در برخی عناصر تفاوت هایی وجود دارد از جمله عنصر جدال در خسرو و شیرین بیشتر درونی و در خسرونامه بیشتر بیرونی است و نیز عنصر شخصیت در خسرو و شیرین یکنواخت تر، از خسرونامه است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله سعی شده است که خسرو و شیرین حکیم نظامی گنجوی و خسرو نامه (گل و هرمز ) منسوب به عطّار، از نظر عناصر داستان و همچنین برخی از موارد صور خیال مورد بررسی قرار گیرد .
به عبارت دیگر نظامی با هنر وقدرت نمایی بی نظیری که دارد، در داستان خسرو و شیرین پیرنگ قوی و محکمی به کار نبرده است و شاید با این کار می خواسته هوسرانی خسرو را بیشتر نمایان کند و همين امر سبب شده است كه خسرو و شيرين به قصه بيشتر شبيه باشد تا داستان زيرا از مهم ترین تفاوت های قصه و داستان این است که در داستان پیرنگ و رابطه علت و معلولی قوی وجود دارد اما در قصه این گونه نیست ر.
مورد دیگر هنگامی است که خسرو در قلعه سالار زنگیان زندانی است، سالار زنگیان دختر خود را خدمتکار محبوسین نموده است و در خدمت وی پنجاه دیو آدمی خوار هستند، که اسیران را قربانی کرده و می خورند، سخن راندن از دیو و موجودات خیالی نیز از جمله مواردی است که در داستان ـ داستان به معنی خاص آن ـ جایگاهی ندارد و علاوه بر این سالار زنگیان با اینکه پنجاه دیو آدمی خوار در خدمت داشته است چگونه دختر خود را به خدمتکاري محبوسین می گمارد؟در خسرو و شیرین، نظامی داستان را به گونه ای پیش می برد که خسرو هرگاه از شیرین کام می طلبد، شیرین موافقت نمی کند و تنها زمانی درخواست او را می پذیرد که به صورت کابین و پیوند باخسرو پیمان زناشویی ببندد، اما در خسرو نامه، شبی دایه گل نزد خسرو می رود و او را پنهاني به قصر و سرای گل می برد و همان شب گل و خسرو تا صبح از جام وصال سرمست می شوند.