چکیده:
گرماس از نظریّهپردازان مطرح در زمینة روایتشناسی است. وی به منظور بررسی انواع مختلف روایت، با ارائة الگوهای معیّن و ثابت، تلاشهای فراوانی انجام داد و روایتشناسی را بر پایه ریختشناسی حکایت پراپ استوار کرد. گرماس از دامنه مطالعات پراپ فراتر رفت و الگوی کنشی، مربّع معناشناسی و زنجیرههای روایی خود را به گونهای طرّاحی نمود که بر تمام روایتها منطبق باشد. در این پژوهش سعی بر آن است، که ساختار منظومه «سام و بهرام» اثر فیّاض لاهیجی براساس الگوی گرماس بررسی شود، تا ضمن مشخّص نمودن الگوی کنشی، کنشگران و نظام روایی، زنجیره سهگانه روایی و مربّع معناشناسی این منظومه هم تحلیل شود. نتیجه این پژوهش که به روش تحلیلی- توصیفی و بر اساس مطالعات کتابخانهای انجام شده، بیانگر این است که داستان «سام و بهرام» از انسجام روایی خاصّی برخوردار و از منظر تقابلهای دوگانه، زنجیره های روایی سهگانه و مربّع معناشناسی قابل بررسی است. همچنین این منظومه از الگوی ساختاری و روایی کاملی برخوردار است و در قالب نظریّه ساختارگرایانه و معناشناسانه گرماس قابل بررسی است.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش سعی بر آن است، که ساختار منظومۀ «سام و بهرام» اثر فیّاض لاهیجی براساس الگوی گرماس بررسی شود، تا ضمن مشخّص نمودن الگوی کنشی، کنشگران و نظام روایی، زنجیرۀ سهگانۀ روایی و مربّع معناشناسی این منظومه هم تحلیل شود.
امّا تاکنون در زمینۀ منظومۀ سام و بهرام پژوهشی صورت نگرفته، از این رو پژوهش حاضر سبب معرّفی بیشتر نویسندۀ این اثر و شخصیّتهای آن به عنوان کنشگران و نیز درک بهتر معنای نهفته در متن داستان میشود.
از این رو هدف این پژوهش روایتشناسی منظومۀ «سام و بهرام» اثر فیّاض لاهیجی است که در آن الگوی کنشگر، زنجیرۀ روایی و مربّع معناشناسانه گرماس بررسی میشود.
پرسشهای مطرح شده در این پژوهش عبارتند از: - الگوی کنشی «سام و بهرام» چیست؟ - زنجیرههای روایی منظومۀ سام و بهرام کدامند؟ - مربّع معناشناسي قابل انطباق با این منظومه چیست؟ این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
برتنز، 1382: 97-98)، به نظر نگارندگانِ پژوهش حاضر کنشگران این روایت عبارتند از: پدر سام، سام، اطرافیان و نزدیکان سام، شاه بغداد، وزیر، بهرام، دورباشان، ادیب، پیر، جوانمرد، دختر شاه، دو دختر وزیر، ناتوانی و ناامیدی.
در این داستان با دو نظام روایی روبرو هستیم: 3-1-در این روایت سام که فرستنده است، خود به عنوان کنشگر فاعل برای دیدار و وصال بهرام میرود.
پس کنشگران روایت از این قرارند: - کنشگر فاعل/ قهرمان: سام - کنشگر فرستنده: سام - کنشگر گیرنده: شاه، سام، جوانمرد، بهرام.
(به تصویر صفحه رجوع شود) اوّلین نمودار (5) الگوی کنشگران روایت «سام و بهرام» 3-2- در این روایت فرستنده بهرام است که خود به عنوان کنشگر فاعل به هدف یافتن سام به جستجوی او میرود.