چکیده:
خلافت فاطمیان (297-567ق) از شاخصههای نظامی و سیاسی ویژهای در جهان اسلام برخوردار بود. تکیهی خلفای فاطمی بر سازماندهی ارتش زمینی و دریایی قدرتمند منجر به گستردگی این خلافت و دستیابی به قدرت سیاسی و نظامی در رقابت با خلافت عباسی گردید. این پژوهش در صدد است تا تشکیلات نظامی و ارتش خلافت فاطمیان در مصر (358- 567ق) را مورد ارزیابی قرار دهد. بدین منظور مقاله با هدف تحلیل و پاسخگویی به این پرسشها نگاشته شده است: نهاد نظامی و ارتش خلافت فاطمی در مصر چگونه در فراز و فرود این دولت در جهان اسلام طی قرنهای چهارم تا ششم هجری ایفای نقش کرد؟ ساختار و نهاد ارتش فاطمی براساس نیاز و الگوی حکومتهای اسلامی چگونه شکل گرفت؟ ادارهی تشکیلات گستردهی ارتش فاطمی بر عهدهی کدام نهادها بود؟ یافتههای این پژوهش نشان میدهد که ارتش فاطمی با پشتوانهی تشکیلات اداری منسجم و برخورداری از تنوع قومی و نژادی از یک سو به یکی از گستردهترین نهادهای نظامی در میان دولتهای سدههای میانه تبدیل شد و از سوی دیگر ضعف نسبی در حفظ تعادل پایدار بین گروههای مختلف سربازان موجب شد آن دولت همواره در معرض آشوبهای پادگانی قرار گیرد.
The Fatimid Caliphate (297-567 AH) had special military and political characteristics in the Islamic world. The reliance of the Fatimid caliphs on the organization of a powerful land and navy army led to the expansion of this caliphate and the achievement of political and military power in their struggle against the Abbasid caliphate. The present study seeks to evaluate the military organization and establishment of the Fatimid Caliphate in Egypt (567-358 AH). For this objective، the paper aims to analyze and answer the following questions: First، how did the Fatimid Caliphate’s army institution in Egypt contribute to the rise and fall of this government in the Muslim world during the fourth to sixth centuries? Second، how did the structure of the Fatimid army form based on the need and pattern of Islamic regimes? And third، which institutions were responsible for the administration of the enormous Fatimid army? The findings of this study indicate that the Fatimid army، with the backing of a coherent administrative structure and ethnic and racial diversity، was one of the most extensive military institutions among the governments of the Middle Ages. However، a relative weakness in maintaining a stable balance among different groups of soldiers always made the state vulnerable to turbulences.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش در صدد است تا تشکیلات نظامی و ارتش خلافت فاطمیان در مصر (٣٥٨- ٥٦٧ق ) را مورد ارزیابی قرار دهد.
ساختار پادگان ها برای آموزش بردگان ترک توسط خلفای عباسی در اواخر قرن دوم هجری ایجاد شده بود که مورد تقلید فاطمیان قرار گرفت و با عنوان نظام حجره با ساختار نظامی فاطمی هماهنگ گردید.
این امر در اواخر عصر فاطمی بیشتر نمود یافت ، هرچند در سال های اولیه فرمانروایی در مصر نیز از آن یاد شده است .
همچنین پزشکانی همراه با داروها و نوشیدنیهای مورد نیاز با آنان بود تا زخمیها را پانسمان کنند و به کسانی که در طول جنگ بیمار میشوند، امدادرسانی کنند (مصطفی مشرفه ، ١٩٤٨: ١٧٧) در ارتش فاطمیان ورزش های ویژه ای در دوران صلح و دوران آماده سازی برای لشکرکشیها انجام میشد تا آمادگی سپاهیان را بالا ببرد.
این دیوان به چندین بخش تقسیم میشد که عهده دار نگهداری کامل دفاتر ثبت ، توزیع حقوق و اداره ی زمین های واگذار شده به ارتش بود.
در هر منطقه ای نماینده ای از دیوان عرض ، شاخه ای از دیوان الجیش ، حضور داشت که وظیفه او اثبات صلاحیت این سربازان مستخدم در امور جنگ و ادامه داشتن خدمتشان بود و در پایان در دفتری تعداد حقوق بگیران آنان ثبت میشد و متولی دیوان رواتب به آن تکیه میکرد و پس از آن ، فهرست را به متولی دیوان المال میداد.