چکیده:
با توجه به اینکه بحران¬های پولی به سرعت بر رشد و تولید تاثیر منفی می¬گذارد کنترل و شناسایی آن¬ها و همچنین روش¬های مقابله با آن ضروری است و از طرفی بانک مرکزی به بانک¬ها دستوری ابلاغ کرده مبنی بر لزوم تمرکز بیشتر بر روی مدیریت و تنظیم منابع و مصارف خود، به نحوی که از بکارگیری منابع بانک مرکزی اجتناب ورزند. با توجه به این موضوع که به لحاظ طول عمر کوتاه بانکداری بدون ربا در مقایسه با بانکداری متداول در دنیا؛ در حوزه مدیریت نقدینگی، مطالعات کمتری انجام گرفته است، اهمیت موضوع نقدینگی بیش از پیش احساس می¬شود. نقدینگی به مثابه خون در شریان نظام بانکی برای حفظ سلامت و ادامه حیات آن ضرورت دارد. بانک ها و موسسه های اعتباری در انجام امور روزمره خود گاهی با کمبود منابع روبه¬رو می¬شوند. طبق مطالعات انجام شده بانک ها در برابر کمبود نقدینگی، که موجب هجوم بانکی و دست آخر ورشکستگی می شود، به شدت آسیب پذیرند. بازار بین¬بانکی از ارکان مهم بانکداری محسوب می¬شود. در این بازار بانک¬های دارای مازاد نقدینگی، منابع خود را به بانک¬های دارای کسری می¬دهند. بانک¬ها برای تعادل وضعیت نقدینگی و رفع نیازهای مالی کوتاه-مدت خود به این بازار مراجعه می¬کنند. این بازار حداقل دو کارکرد مهم در نظام¬های مالی ایفا می¬کند. اولین و مهم¬ترین کارکرد آن ایفای نقش فعال و موثر بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی از طریق راهبری نرخ¬های سود است. کارکرد دیگر بازار بین¬بانکی، انتقال نقدینگی به شکل مطلوب از موسسات مالی دارای مازاد به موسسات دارای کسری وجوه است. با وجود اهمیت بالایی که این بازار دارد با گذشت چهارده سال¬ از تصویب قوانین بازار بین¬بانکی، همچنان در این بازار با آسیب¬ها و چالش¬هایی روبه¬رو هستیم. این مقاله تلاش می¬کند با روش تحلیلی و توصیفی آسیب¬ها و چالش¬های بازار بین¬بانکی را در تمام جهات مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. با توجه به محدود بودن مقاله¬ها در زمینه بازار بین¬بانکی این نوشته از اولین نوشته¬ها که به آسیب¬شناسی بازار بین¬بانکی به شکل گسترده و وسیع پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
وجود ابزارهای گوناگون، مانند بازار بینبانکی یا دیگر بازارهای سرمایه که براساس نرخ بهره عمل میکنند، به مدیریت نقدینگی بانکهای متداول کمک میکند؛ اما بسیاری از ابزارهای مالی موجود براساس مکانسیم نرخ بهره بنا شده است و به علت حرکت ربا اسلام نمیتوان از آنها بهره گرفت؛ بنابراین، ایجاد روشهای نو به علت خطر نقدینگی، بیش از پیش احساس میشود.
این در حالی است که براساس مصوبه جلسه 1198 شورای پول و اعتبار (مورخ 8 اردیبهشت ماه 1391 ) بانک مرکزی مجوز فعالیت در بازار بینبانکی را دریافت نموده تا با توجه به تقاضای نقدینگی بتواند منابع بیشتری را ارائه و نرخها را به سمت تعادل هدایت کند .
بازار بینبانکی در ایران و عملکرد آماری به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، بازار بینبانکی ریالی در ایران در تیر ماه سال 1387 بر اساس سیاستهای پولی و اعتباری کشور و مطابق با ماده 34 بسته سیاستی- نظارتی سیستم بانکی در این سال، برای انجام معاملات عمده بین بانکها راهاندازی شد.
عدم طرحریزی و اطلاعرسانی بانک مرکزی در مورد برنامههای خود باعث عدم اعتماد سایر بانکها برای شرکت در بازار بینبانکی میشود به دنبال آن شفافیت بازار کم و ریسک مبادلات افزایش مییابد.
عدم تنوع در ابزارهای مالی جدید توسط بانک مرکزی بررسی صورت گرفته از سوی مرکز پژوهشهای مجلس در خصوص بازار بین بانکی ریالی گویای آن است که اتکا عملیات این بازار بر تودیع سپرده و عدم فراهم شدن بهرهبرداری از سایر ابزارهای مالی بوده و در عمل باعث شده بانک مرکزی قادر به اعمال سیاست پولی فعال از طریق این بازار نباشد.