چکیده:
تمرکز مطالعات تاریخی درباره دوره پرتلاطم و کمتر شناختهشده حاکمیت مقدونیان در ایران عمدتا بر مناطقی چون پارس و پارت بوده و اوضاع مناطق دیگر از جمله ماد مبهم و ناشناخته مانده است. این در حالی است که سرزمین ماد همواره یکی از بخشهای مهم در قلمروهای پادشاهی ایران باستان بوده است. این مقاله تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که این منطقه چه نقشی در تحولات دوره مورد نظر ایفا کرده است. بررسی منابع تاریخی و مدارک و شواهد باستانشناختی و تحلیل استعداد بالای اقتصادی و جغرافیایی ماد نشاندهندة استمرار جایگاه اداری این سرزمین در دوره اسکندر و جانشینانش در ایران است. با اینکه ماد کوچک (آذربایجان) بهسرعت حکومتی مستقل یافت، اما ماد بزرگ مورد توجه دولت مرکزی مقدونی قرار گرفت و همدان پایتخت ساتراپهای علیا به شمار میرفت. با این حال، در این دوره تحولات بزرگ و تاثیرگذاری، مانند قیام برای کسب استقلال به رهبری بارواکس مادی و شورشهای بزرگ ساتراپهای مقدونی، در این شهر رخ داد و سرانجام با همکاری اشکانیان در اخراج سلوکیان از ایران نقشی اساسی ایفا کرد. بنابراین، به نظر میرسد که برداشت رایج از جریان استقلال ایران در این دوره نیاز به بازبینی داشته باشد.تمرکز مطالعات تاریخی درباره دوره پرتلاطم و کمتر شناخته شده حاکمیت مقدونیان در ایران عمدتا بر مناطقی چون پارس و پارت بوده و اوضاع مناطق دیگر از جمله ماد مبهم و ناشناخته مانده است . این در حالی است که سرزمین ماد همواره یکی از بخش های مهم در قلمروهای پادشاهی ایران باستان بوده است . این مقاله تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که این منطقه چه نقشی در تحولات دوره مورد نظر ایفا کرده است . بررسی منابع تاریخی و مدارک و شواهد باستان شناختی و تحلیل استعداد بالای اقتصادی و جغرافیایی ماد نشان دهنده استمرار جایگاه اداری این سرزمین در دوره اسکندر و جانشینانش در ایران است . با این که ماد کوچک (آذربایجان ) به سرعت حکومتی مستقل یافت ، اما ماد بزرگ مورد توجه دولت مرکزی مقدونی قرار گرفت و همدان پایتخت ساتراپ های علیا به شمار میرفت . با این حال ، در این دوره تحولات بزرگ و تاثیرگذاری ، مانند قیام برای کسب استقلال به رهبری بارواکس مادی و شورش های بزرگ ساتراپ های مقدونی، در این شهر رخ داد و سرانجام با همکاری اشکانیان در اخراج سلوکیان از ایران نقشی اساسی ایفا کرد. بنابراین ، به نظر میرسد که برداشت رایج از جریان استقلال ایران در این دوره نیاز به بازبینی داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
بررسی منابع تاریخی و مدارک و شواهد باستان شناختی و تحلیل استعداد بالای اقتصادی و جغرافیایی ماد نشان دهنده استمرار جایگاه اداری این سرزمین در دوره اسکندر و جانشینانش در ایران است .
سموئیل کندی ادی، که در اثر مشهورش ، پادشاه مرده است ،(١) مروری بر اوضاع شرق در دوره تسلط اسکندر و جانشینانش دارد، بر این نظر است که چون در ماد مانند دیگر نواحی ایران ، به استثنای پارس ، سنتی ناظر بر یک حکومت جهانی وجود نداشت که منجر به مخالفت و مقاومت علیه مقدونیان گردد، اقدامی علیه بیگانگان صورت نگرفت (ادی، ١٣٨١: ١٣٢-١٠٧).
) نظر ادی را با اشکال مواجه میکند، متون اصلی این دوره ، مانند کتابخانۀ تاریخی اثر دیودور سیسیلی و تاریخ عمومی پولیبیوس ، بارها به سرزمین ماد و شهر همدان به عنوان یک مرکز سیاسی مهم و ناآرام اشاره میکنند.
از این گذشته ، اشاره های منابع کلاسیک (١٥٣ :I /١٩٢٠ ,Herodotus) و کتاب مقدس (عزرا، باب ششم ، آیۀ ٢) نشان میدهد که همدان از زمان کورش نیز مقر سلطنتی بوده است (٢٠٠٦ ,Dandamayev and Medvedskaya).
ولی از آنجا که در جنگ های جانشینی اسکندر نقشی ایفا نکرد، میتوان نتیجه گرفت که شاید به سبب همراهی نکردن با اشراف و عموم مردم ماد در قیام بارواکس توان همراه کردن ایرانیان را به عنوان یک جناح مستقل در خود نمیدیده و به امارت ماد کوچک بسنده کرده است ، هرچند که اوضاع در این دوره و نوع دسته بندی نیروها پیچیده و به نفع سرداران بزرگ مقدونی بوده است .