چکیده:
توجّه به مسئلۀ زندگی پس از مرگ، از مواردی است که در قالب تمثیل روایی سفر به بهشت و جهنّم در آثار ادبی و هنری ملّتهای گوناگون در طول تاریخ و با توجّه به عوامل فرهنگی، اجتماعی و مذهبی هر جامعه، خلق شده و آمال و آلام حیات انسان در دنیای دیگر را به نمایش گذاشته است. ارداویرافنامه (نظم و نثر) از ادبیات ایرانی و فیلم «چه رؤیاهایی که میآیند» محصول سینمای آمریکا، از جمله آثاری هستند که سفر تمثیلی به بهشت و جهنّم در آنها ترسیم شده است. در این مقاله تلاش شده به روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که بیان تمثیلی این سیر و کارکرد نمادها در این آثار چه شباهتها و تفاوتهایی داشته، دلایل این تعابیر مختلف تحلیل شود. این مقایسه نشان میدهد با توجّه به نگاه فردگرای مسلّط بر فیلم، بیان نمادین در آن، تفسیری محدود و با چارچوب مشخّص داشته، متمرکز بر شکلدهی به رابطۀ حسّی با مخاطبان و در قالب بازآفرینی صحنههایی از بهشت و جهنّم شخصی و با تأکید بر لذّات و رنجهای روحی و انگیزههای فردی به کار گرفته شده است؛ حال آنکه در ارداویرافنامه، با توجّه به تأکید بر انگارههای حافظۀ جمعی و باورهای مذهبی، نمادها به شکلی عمومی و با تعابیر پرتکرار و اهداف تعلیمی- دینی و تمرکز بر پاداش و مکافات جسمانی، در بستر تمثیل کلّی سفر به بهشت و جهنّم، درونمایۀ اصلی متن را شکل دادهاند.
خلاصه ماشینی:
اين مقايسه نشان ميدهد با توجه به نگاه فردگراي مسلط بر فيلم ، بيان نمادين در آن ، تفسيري محدود و با چارچوب مشخص داشته ، متمرکز بر شکل دهي به رابطۀ حسي با مخاطبان و در قالب بازآفريني صحنه هايي از بهشت و جهنم شخصي و با تأکيد بر لذات و رنج هاي روحي و انگيزه هاي فردي به کار گرفته شده است ؛ حال آنکه در ارداويراف نامه ، با توجه به تأکيد بر انگاره هاي حافظۀ جمعي و باورهاي مذهبي، نمادها به شکلي عمومي و با تعابير پرتکرار و اهداف تعليمي- ديني و تمرکز بر پاداش و مکافات جسماني، در بستر تمثيل کلي سفر به بهشت و جهنم ، درون مايۀ اصلي متن را شکل داده اند.
ک: رنه ولک و آستين وارن ، ١٣٧٣: ٧١-١٣٨)، ميتوان گفت بررسي هم زمان برخي از آثار ادبي و هنري با رويکرد تطبيقي و تمرکز بر تفسير شيوة بيان تمثيلي و نمادگرا در آن ها، از جمله مطالعاتي است که در بطن آن ، اين ظرفيت وجود دارد که بتوان با بررسي و دسته بندي آثار از فرهنگ ها و اديان مختلف ، در کنار توجه به بعد زماني، نوع بينش انسان را از آنچه به عنوان بهشت و جهنم با بيان نمادين توصيف کرده و در انتظار رسيدن به آن است ، مورد ارزيابي قرار داد و با تحليل شباهت ها و تفاوت ها، به شمايي کلي از چگونگي تفسير بيان تمثيلي و نمادين دنياي پس از مرگ در افکار و اذهان دو گروه از مردم جهان با تمرکز بر بعد زمان و مکان دست يافت .