چکیده:
یکی از مولفه های مهم در اثرگذاری و انتقال مفاهیم قرآن، بیان زیبا و صوت و لحن واژگان قرآن می باشد. با مراجعه به سیره پیامبر گرامی اسلام درمییابیم که با نزول قرآن کریم، قرائت قرآن با صدای زیبا و آهنگ خوش توسط پیامبراسلام مطرح گردیده است و امامان معصوم همچون امام سجاد، امام باقر و امام کاظم نیز از صدای زیبا و تلاوت آهنگین برخوردار بودند. پس از گسترش علم مقامات عربی، قاریان قرآن نیز تغنّی در قرآن را گسترش دادند و این کار را با آگاهی از احکام تلاوت، آگاهی از نغمهها و رعایت شان و احترام آیات الهی، زینت بخشیدند تا با سیر تکاملی، به رشد وکمال خود در عصر معاصر رسید. فقها درباره مشروعیت داشتن و جواز یا حرمت تغنی به قرآن اختلاف نظر دارند؛ بسیاری تغنّی را از ریشه غناء و به معنای خواندن قرآن با صدای زیبا همراه الحان و انغام ولی سازگار با قداست قرآن تفسیر کردهاند که ابن عباس، ابن مسعود و برخی دیگر از صحابه و تابعان آن را پذیرفته اند و این موضوع به عنوان یک امر مسلّم نزد اهل فن نیز پذیرفته شده است. این جستار بر آن است تا به روش توصیفی- تحلیلی علاوه بر رویکرد تاریخی به تغنی، اصل ماهیت تغنی، جایگاه و اهمیت وهمچنین مشروعیت آن را مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
ماهیت تغنی از دیدگاه اندیشمندان با رشد و پیشرفت علوم قرآنی به ویژه در حوزه تلاوت قرآن در بین مسلمانان و بزرگان ملل اسلامی، نوعی موسیقی را شاهد بودیم که با وجود اینکه دارای مبنای موسیقی عربی و اصول برگرفته از آنها بود، اما دارای ویژگیهای منحصر به فردی بودند که آن را از موسیقی عربی متفاوت میکرد، این نوع تلاوت را موسیقی تلاوت یا تغنی مینامند که برگرفته از اصل و ریشه موسیقی عربی میباشد و علاوه بر بهرهگیری از تجربههای قاریان مشهور و قدیمی، از حوزههای مختلفی مانند تجوید، وقف و ابتدا، توجه به معناشناختی واژگان و همچنین دقت نظر در موضوعات شرعی و دینی تلاوت نیز اثر پذیرفت.
همچنین ایشان معتقدند یکی از نکات مهم و آثار تغنی که قاریان قرآن کریم باید آن را مد نظر داشته باشند سکوت و فروتنی میباشد تا با تلاوت تنغیمی بتوانند در آیات قرآن بیاندیشند و در این حالت، تفکر در آیات قرآن گسترش پیدا کند؛ بنابراین تغنّی و غنا، یک فن و تخصص واحد نیستند بلکه تغنّی قرآن در طول یک هزار سال یا بیشتر، مبتنی بر ترنم آزاد یا ارتجال که مقید بر هیچ وزن و ایقاعی نیست، و حتی به طور موثری در تدوین الحان موسیقی مرسوم، در دوران مختلف تأثیرگذار بوده است (أنیس، فی اللهجات العربیه، 2003م: 115).
بنابراین تلاوت تنغیمی با رعایت اصول و شرایط آن به عنوان یک اصل در موضوع تلاوت نزد بزرگان صوت و لحن پذیرفته شده است و مشروعیت آن مورد تأیید و توجه قاریان و اهل فن قرار گرفته است، و آنچه که در اسلام حرام است، نوع خاصی از موسیقی است که غنا باشد.