چکیده:
یکی از جنبه های بحث عصمت که به دلیل اهمیت کمتر، چندان مورد توجه نبوده است، بحث عصمت از سهو و نسیان است. اما از جهت برخی اشکالات که اعتبار سنت معصومان علیهم السلام را مخدوش می کند، پرداختن به آن ضروری می نماید. علامه طباطبائی هرچند در تقسیم بندی عصمت، این قسم را خارج از بحث خود می داند؛ ولی در لابلای مباحث خود به این نوع از عصمت نیز پرداخته است. علامه منشا عصمت را اراده خاص خداوند از طریق علم ویژه معصومین می داند. نویسنده بعد از بررسی ادله اثبات عصمت از منظر علامه و ادله نافی عصمت از سهو و نسیان در نظر علامه طباطبائی به این جمع بندی میرسد؛ علامه بین امور هدایتی(اخذ، نگه داری، ابلاغ، تبیین و توضیح وحی و برخی اعمال) و غیر هدایتی تفاوت می نهد. در دسته اول معصومین علیهم السلام را از سهو و نسیان مبرا می دانند ولی در دسته دوم نه تنها ضرورتی برای عصمت قائل نیستند، بلکه وقوع سهو و نسیان را در مواردی مسلم می دانند. در نهایت نویسنده نقدهای مبنای و بنایی به نظر علامه مطرح نموده است.
خلاصه ماشینی:
(حلی،باب حادی عشر،1365، ص 37 و حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد1382، ص 155-156و صدوق،1414ق، ص96) علامه طباطبائی عصمت انبیاء را در چهار حوزه مطرح نموده است 1- عصمت در مقام تلقی وحی 2- عصمت در مقام انجام وظیفه رسالت، 3- عصمت از گناه، 4- عصمت از خطا در مواردی مانند؛ خطا در امور خارجی، نظیر اشتباه های که گاهی در حواس، ادراکات یا در علوم اعتباری انسان پیش میآید، مثلا در تشخیص امور تکوینی و اینکه آیا این امر صلاح است یا نه؟ مفید است یا مضر؟ البته این مورد چهارم شامل خطای در سه مرحله اول نمی شود.
( همان ج20،ص 57) در روایات نیز آمده که رسول خدا و امام( ص)روحی داشتهاند به نام روح القدس که آنان را تقویت میکرده و از معصیت و خطا حفظ مینموده و این همان روحی است که در آیه شریفه زیر بدان اشاره نموده میفرماید: «کذلک أوحینا إلیک روحا من أمرنا ما کنت تدری ما الکتاب و لا الإیمان و لکن جعلناه نورا نهدی به من نشاء من عبادنا، همانگونه که بر پیامبران پیشین وحی فرستادیم بر تو نیز روحی را به فرمان خود وحی کردیم، تو پیش از این نمی دانستی کتاب و ایمان چیست (و از محتوای قرآن آگاه نبودی ) ولی ما آنرا نوری قرار دادیم که بوسیله آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت می کنیم، و تو مسلما به سوی راه مستقیم هدایت می کنی »(شوری: 52) از لابلای برخی دیگر از کلمات و عبارات علامه برداشت می شود؛ ایشان منشا عصمت انبیاء علیهم السلام را اراده ویژه الهی می داند.