چکیده:
حیوانات با ایفای نقش تمثیلی و نمادین جدای از اینکه، موجب غنای محتوا و جذابیّت حکایتها میشوند، شاعران و نویسندگان متون نظم و نثر از رویکرد تمثیلی نقش آنها، بیشتر برای تحقق اهداف اخلاقی، تعلیمی، اجتماعی و سیاسی سود میجویند. در این حکایتها بیشتر از مصلحت اندیشی، حزم، مکر اندیشی، حرص و طمع، ترک هوی و هوس، تدبیر و عمل در کارها سخن میرود. در این مقاله، ملاک انتخاب حکایتها حضور شخصیّتهای حیوانی فعّال در حوادث و ماجراهاست. اغلب در این گونه حکایتها شخصیّت حیوان تنها سخن میگوید، گاهی مطابق طبیعت حیوانی عمل میکند و انگیزههای حیوانی دارد و گاهی انگیزهها و اعمال نسبت داده شده به انسان را در بر میگیرد. هر حیله و چاره اندیشی مثمر واقع نمیشود، بلکه باید با مشورت خردمندان همراه باشد. در پژوهش حاضر که به شکل بنیادی بر اساس مطالعات کتابخانهای و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، نشان داده شده است که مکر به صورت فریفتن حریف عملی میشود و قهرمان در اصل از یک خطای ادراکی او که مبتنی بر عادت است، استفاده میکند. این تحقیق برتری مکر وحیله را بر زور و قدرت و شجاعت گوشزد میکند و یادآوری میکند: آنان که با چاره اندیشی و تدبیر به مقابله با دشمن میروند، پیروزتر از کسانی هستند که تنها به تیغ تیز و زور بازو متکی هستند.
Animals play an allegorical and symbolic role, apart from being rich in content and the attractiveness of the stories, the poets and writers of the texts of order and prose use their allegorical approach more to fulfill ethical, educational, social and political goals. In these tales, there is more than thought, passion, deception, greed, craziness, deceit, deception, and action in action. In this article, the criterion of the selection of stories is the presence of animal characters active in events and events. Often in these tales only the animal character speaks, sometimes it acts in the nature of animals and has animal motives and sometimes includes motives and deeds attributed to humans. Any trick and no means of thinking can not be done, but must be accompanied by the counsel of the wise. In this research, which has been done in a fundamental way based on library studies and descriptive-analytical method, it has been shown that the dictates are practiced as an opponent, and the hero originally derives from a perceptual mistake that is based on habit. This research points out the superiority of Squeal and Vile by force, courage and strength, and says that those who go to the enemy with a remedy and decree are more victorious than those who rely solely on the sharp fist and force of the arm.
خلاصه ماشینی:
پيشينۀ تحقيق با توجّه به بررسي ها و مطالعات انجام شده تا کنون در مورد مکر و مکر انديشي در حکايت هاي جانوران در مرزبان نامه پژوهش هايي انجام نگرفته است ؛ امّا برخي از پژوهش ها به صورت غيرمستقيم به موضوع مکر و نيرنگ پرداخته اند که به آن ها اشاره مي شود: ١- «مکر و چگونگي انتساب آن به خداوند» از محمد شريفي ، نسرين اشتياقي ، فصل نامۀ مطالعات قرآني ، سال ششم ، شماره ٢٢، تابستان ١٣٩٤، ص ٤٣-٢٧.
» (سجادي ، ١٣٧٩: ١١٢) ٢-٢- انگيزه هاي قهرمان براي اقدام به مکر در اين حکايت اهداف موش به عنوان قهرمان زيرک ، دلير و حيله گر، رهايي از چنگال قوي تر (آکل )، انتقام گرفتن از دشمن قوي و ستمکار (مار)، به دست آوردن طعمه با کشتن مار به دست باغبان ، رسيدن به پايگاه اجتماعي و مقابله با مکر و فريب ديگري است .
» (اشتراوس ، ١٣٨١: ٧٢) ٣- جواب مکر با مکر ١-٣- خلاصه حکايت روباه و خروس در باب ششم مرزبان نامه ، داستان روباه و خروس که مضمون اصلي آن مکر و فايدة آن است ، به طور مختصر به شرح زير بيان شده است : زيرک گفت : شنيدم خروسي جهان ديده که دام هاي مکر و حيله را پاره کرده و نيرنگ و فريب روباهان را مشاهده نموده و داستان حيله و مکر آنان را شنيده بود، وجود داشت .