چکیده:
یکی از برنامههای حکومت پهلوی اول و طراحان اصلاحات عصر وی، تلاش برای ایجاد پارهای از تغییرات اجتماعی براساس الگوی جوامع غربی بود. یکی از این اقدامات، تغییر سبک زندگی اجتماعی و فرهنگی زنان بود که از مظاهر مدرنسازی حکومت تلقی میشد. براین اساس، تلاش شد تا در نگرش جامعه نسبت به حضور زنان در سطوح مختلف اجتماع تغییر و تحولاتی ایجاد شود. بدینمنظور، مسائلی در آموزش زنان مطرح شد و تلاشهایی در شکل اصلاحات حکومتی برای ورود زنان به عرصههای اجتماعی بهکار بسته شد که غالبا بدون توجه به واقعیتهای موجود جامعهی ایرانی و براساس مدل جوامع مغرب زمین طراحی و به اجراء گذاشتهشد. در این جستار، بهروش توصیفی– تحلیلی، مسالهی امکان یا امتناع اجتماعیشدن زنان در عصر پهلوی، براساس اصلاحات و اقدامات حکومتی دربارهی زنان بررسی شدهاست. یافتهی پژوهش نشان داده که نگرش جامعه به تحولات آموزشی و مسالهی اجتماعیشدن زنان کمتر امکان وقوع یافتهاست و این اقدامات در حدّ انتظار نتوانست شرایط مساعد و امکاناتی برای حضور زنان در عرصهی اجتماعی فراهم سازد و یا در نگرش جامعه نسبت به ورود زنان به این عرصه تغییرات جدی پدید آورد.
خلاصه ماشینی:
نخستین واکنش ها نسبت به حضور زنان در عرصۀ اجتماع ، در روزنامه ها و مجلات ، به ویژه نشریات زنانۀ دورة پهلوی اول (سال های ١٣٠٠ تا ١٣٢٠خورشیدی ) مانند؛ عالم نسوان ، نامۀ بانوان ، جمعیت نسوان وطن خواه ، پیک سعادت نسوان ، دختران ایران ، راهنمای زندگی، زبان زنان ، رستاخیز ایران ، عالم زنان ، قیام زن ، حقوق زنان و جهان زنان ، بازتاب یافته است .
از نظر وی ، جنبش حقوق زنان در عصر پهلوی اول با بیان نارضایتی ، انتشار نشریات زنانه ، شکل دهی سازمان های زنانه و گشایش مدارس دخترانه همراه بود و با اینکه در این دوره ، جنبش زنان افول کرد، اما اقدامات دولتی مثبتی به نفع زنان اتفاق افتاد؛ مانند تغییر در قوانین طلاق و ازدواج و ثبت در وزارت دادگستری و گسترش فرصت آموزشی برای زنان .
دستاوردهای این پژوهش نشان داده است که در دورة رضاشاه برای نخستین بار در تاریخ اداری کشور، زنان به رغم ناکامی های حقوقی و جنبش های مدنی ، در سطحی پایین تر از مردان به استخدام دولت درآمدند؛ گرچه ساختار فکری ، فرهنگی و اجتماعی کشور و همین طور یکسان نبودن وضعیت توجه به شهرهای مختلف ، موجب شد که زنان بیشتر در تهران و آن هم ، عمدتا در نظام آموزشی جدید، ٧.
٩. حامدی ، زهرا، «بازتاب تعاملات فکری اندیشه گران در خصوص آموزش زنان در دورة پهلوی اول مبتنی بر سه نشریه عالم نسوان ، شفق سرخ و اطلاعات ،» تاریخ اسلام و ایران ، س ٢٥، دوره جدید، ش ٢٧ (پاییز ١٣٩٤): ١٠٣ ـ ١٢٤.