چکیده:
در قرآن کریم دو واژه مترادفنمای «عبس» و «بسر» در آیه بیستودوم سوره مدّثّر: «ثمّ عبس و بسر» آمده است. واژهشناسان و مفسران برای معنای این دو واژه اقوالی را بیان کردهاند؛ چنانکه برای «عبس» سه معنا و برای «بسر» یازده معنا بازگفتهاند که نشاندهنده اختلاف نظر میان آنان است. در این مقاله برای روشنشدن معنای این واژهها ضمن مراجعه به منابع لغوی و دریافت معانی صحیح واژه، به بررسی دیدگاههای مفسران با توجه به سیاق آیه پرداخته شده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که مناسبترین تعبیر در این سیاق برای «عبس» اخمکردن و برای «بسر» مکث و ایستادن همراه با تفکّر است. این نظریه افزون بر هماهنگی با سیاق و اقوال برخی از واژهشناسان و مفسران، به دفع شبهه ترادف نیز میپردازد.
خلاصه ماشینی:
(طباطبایی، 1417: 20 / 123) در آیه 22 سوره مدثر دو واژه «عبس» و «بسر» در کنار هم آمدهاند و درباره دشمن خدا و پیامبر سخن میگویند و از آنجایی که این دو واژه مترادفنما هستند، این تحقیق بر آن است تا به این سؤال پاسخ دهد که مرز معنایی بین «عبس و بسر» و تفاوت آنها چیست؟ توجه به سبب نزول و سیاق آیه، واو بین آنها، معنای «نظر»، شخصی که مورد ترشرویی قرار گرفته و ...
ـ شدت أخم ـ توقف و مکثکردن در میان أقوال این دو قول از همه بهتر هستند، باز در بین این دو قول توقف و مکثکردن و ایستادن، بنابر دلایلی که گفته خواهد شد، ترجیح داده میشود دلیل آن این است: از آنجایی که سیاق آیات در صدد نکوهش فکر، تقدیر، نگاهکردن، أخمکردن و استکبار است و از آنجایی که سلسله آیات همسیاق با «ثم» و یا «فا» به یکدیگر عطف میشوند و از آنجایی که «عبس» بر کلمه «نظر» عطف است و «ادبر» بر کلمه «بسر» عطف است میتوان گفت تأثیر نگاه أخمآلود زمانی بیشتر است که شخص مدتی در چهره طرف نظاره کند.
لغویان و مفسران یازده معنا برای واژه «بسر» گفتهاند که عبارتاند از: إقدام به خشمگینشدن، مترادف عبس؛ همان اخمکردن، شدیدتر از عبس، أخمکردن بههمراه تغییر چهره، توقفکردن، طراوت، خواستن چیزی قبل از موعد، ابتدای چیزی، قهر و غلبه، کراهتی که در چهره نمایان است و بیان کردن.