چکیده:
در قرون اولیه تاریخ اسلام، در فلسفه و سایر علوم هیچ کتابی به زبان فارسی نوشته نشده است و تمامی دانشمندان مسلمان که اکثر آنها هم ایرانی بودهاند، آثار علمی خود را به زبان عربی نگاشتهاند. از قرن چهارم هجری به بعد، فلاسفة ایرانی در کنار تالیفات فراوانی که به زبان عربی داشتهاند، بتدریج آثار اندکی را به زبان فارسی خلق کردهاند که از آن جهت که جادة فارسینویسی را برای دانشمندان دورههای بعد هموار نموده است، بسیار ارزشمندند. آنها زمانی این کار را آغاز کردهاند که زبان فارسی پس از یک دورة فترت، آمادگی و گنجایش لازم برای ادای مفاهیم و معانی انتزاعی فلسفی را نداشته است. ابنسینا و شاگردان او، ناصرخسرو، سهروردی، باباافضل کاشانی، خواجه نصیرالدین طوسی، قطبالدین شیرازی و دیگران، در تدوین نگاشتههای فلسفی به زبان فارسی سهم بسزایی داشتهاند. تلاش آنها در معادلسازی اصطلاحات فلسفی به زبان فارسی، زمینه را در روزگار ما برای خلق آثار فلسفی پختهتر فراهم کرده است. این جستار به روش توصیفی ـ تحلیلی، علل زبانی و ادبی غلبة زبان عربی در نگاشتههای فلسفی را بررسی نموده و با معرفی مهمترین تالیفات فلسفی به زبان فارسی، نقش آنها را در توسعه و غنیسازی این زبان برای انتقال دانشهای فلسفی تبیین ساخته است. در پایان نیز به تاثیر آثار ترجمه شده از متون فلسفة غرب بر پرباری گنجینة لغات فارسی و ضرورت نگارش فلسفه به زبان فارسی در عصر حاضر که عربیدانی در آن بشدت کاهش یافته است، میپردازد.
خلاصه ماشینی:
فارسینویسی فیلسوفان مسلمان علیرضا نجفزاده تربتی چکیده در قرون اولیه تاریخ اسلام، در فلسفه و سایر علوم هیچ کتابی به زبان فارسی نوشته نشده است و تمامی دانشمندان مسلمان که اکثر آنها هم ایرانی بودهاند، آثار علمی خود را به زبان عربی نگاشتهاند.
او که در آثار فلسفیش مانند: شفاء، اشارات و نجات بزرگترین سهم را در رواج اصطلاحات علمی جا افتاده به زبان عربی دارد و در بیان پیچیدهترین تحلیلهای فلسفی با دقیقترین و در عین حال گویاترین تعبیرات، با نثری شیوا و ادیبانه توانایی و تسلط خویش بر بیان و نگارش را به نمایش گذاشته است( )، در دانشنامه علایی نیز تا آنجا که توانسته دوباره برای مفاهیم و اصطلاحات فلسفی، برابرنهادهای فارسی بکار برده و با این تلاش مبتکرانه راه فارسینویسی در حوزه فلسفه را هموار کرده است.
برخی از آثار ابنسینا مانند: المبدأ و المعاد و رساله حی بن یقظان توسط شاگردان و اراتمندانش چون ابوعبید جوزجانی و ابومنصور زیله اصفهانی به فارسی ترجمه شدهاند که واژگان علمی و فلسفی که نخستین بار خود او آنها را ابداع کرده و بکار برده است، در نثر ایشان نیز شایان توجه است.