چکیده:
امروزه محدوده شهری محتشم کاشان وضعیت مطلوبی ندارد و جایگاه آن در شهر بسیار تضعیف شده است. بیشتر ساکنان بومی این محدوده تاریخی خانههای خود را ترک کرده و قشر ضعیف جامعه شهری جایگزین آنها شدهاند. علاوه بر این، بناهای تاریخی تخریب و یا دچار فرسودگی کالبدی شده و کسبوکار در بازارچههای این محدوده از رونق افتاده است. به نظر میرسد که ریشه بخش قابل توجهی از این مشکلات، به دگرگونی در ساختار فضایی شهر بازمیگردد که خود حاصل توسعههای شهری معاصر و تغییر جایگاه این محدوده تاریخی در شهر امروز است. این پژوهش در پی بررسی تاثیر این دگرگونیها بر محدوده محتشم و بهویژه یکی از مهمترین گذرهای آن، در حدفاصل زیارتگاه میرنشانه تا آرامگاه محتشم است. این مطالعه به کمک شیوه اسپیس سینتکس به تحلیل توپولوژیک شهر کاشان در سه مقطع زمانی متفاوت میپردازد. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهند که تغییرات رخداده در اثر توسعه شهر و احداث خیابانهای جدید، از ساختار فضایی شهر پیروی نکردهاند؛ بهطوری که با وجود افزایش در میانگین میزان اتصال و انسجام کل شهر در ۱۰۰ سال گذشته و همچنین کاهش متغیر عمق، این تغییر شاخصها تنها مربوط به محدوده پیرامون همان خیابانهای تازهاحداث هستند. بررسی محدوده تاریخی محتشم نشان میدهد که نهتنها میزان اتصال و انسجام آن محدوده در شهر افزایش نیافته، بلکه با کاهش نیز همراه بوده است. هرچه به بخشهای مرکزی این محدوده نزدیکتر میشویم، این کاهش افزایش مییابد. چنین تغییرایی سبب بر هم زدن ساختار منسجم و همگن محدوده تاریخی محتشم، انزوای آن و تخریب تدریجی بناها شده و مهمتر از همه، کاهش جایگاه اجتماعی محدوده را نیز در پی داشته است.
Today, Mohtasham urban area in Kashan does not benefit from a suitable condition and has lost its importance over the last decades. The vast majority of the local inhabitants of this historical area have left their homes and have been replaced by weak and underprivileged dwellers of the urban community. Moreover, historical buildings have been demolished or worn out structurally, and local markets fail to conduct profitable business anymore. The root cause of these problems seems to be the alterations made to the urban spatial structure, which is a corollary of contemporary urban development and also the status change of this historical urban area in today’s city. This research studies the effect of these alterations on Mohtasham urban area, and in particular, one of its most important passages- between the shrine of Mirneshaneh to the Mohtasham tomb. Using the Space Syntax method, this study performed topological analyses of Kashan in three different periods. Findings indicate that the developmental changes and the construction of new streets have not followed the spatial patterns and structure of the city so that despite an increase in the average measure of connectivity and the global integration of Kashan over the past 100 years as well as a decrease in the measure of depth in this city, the very newly-constructed streets have solely undergone these changes. The study of Mohtasham historical area shows that not only the measure of connection for historical passages of the mentioned area and its integration has not increased, it has also declined; and the closer we get to the central parts of this area, the decrease would be sharper. Also, the results of the study indicate that the central part of this area is located at a great depth. Such a change has disturbed the integrated and homogeneous structure of the urban area of Mohtasham, hence its isolation and the gradual destruction of the buildings. Most importantly, it has led to a decrement in the social status of the related neighborhoods.
خلاصه ماشینی:
یافته های پژوهش حاضر نشان مـیدهنـد کـه تغییـرات رخ داده در اثـر توسـعۀ شـهر و احـداث * این مقاله برگرفته از پایان نامۀ کارشناسی ارشد نویسندٔە اول با عنوان طراحی مرکز هنرهای آیینـی و نمایشـی در محلۀ محتشم کاشان ، در اندیشۀ ارتقای حیات جمعی و فضای شهری میباشد کـه بـه راهنمـایی نویسـندٔە دوم در نیمسال دوم سال تحصیلی ٩٧ـ٩٧ در دانشکدٔە معماری و هنر دانشگاه کاشان ارائه شده است .
ir خیابان های جدید، از ساختار فضایی شهر پیروی نکرده اند؛ به طوری که با وجود افـزایش در میـانگین میـزان اتصال و انسجام کل شهر در ١٠٠ سال گذشته و همچنین کاهش متغیر عمق ، این تغییر شاخص ها تنها مربوط به محدودٔە پیرامون همان خیابان های تازه احداث هستند.
سـاخت شبکۀ خیابان های جدید تحت تأثیر تفکرات مدرن در شـهر کاشـان ، از دورٔە پهلـوی آغـاز شـد و روند ساخت آن ها بدون توجه به خصوصیات محدودٔە محله های تاریخی شهر، تا دهه هـای اخیـر نیز ادامه داشته و باعث ایجاد گسستگی در محله های تـاریخی، از بـین رفـتن جایگـاه اجتمـاعی، اقتصادی و فرهنگی و فرسودگی کالبدی و تضعیف نظام عملکـردی آن هـا شـده اسـت .
(رجوع شود به تصویر صفحه) مقدار عددی میانگین شاخصۀ عمق در کل محدودٔە تاریخی شهر از سـال ١٣٠٠ تـا ١٣٤٣ کاهش چشمگیری داشته و از عدد ٢٠/٨١ به ١٣/٩٣ رسیده است ؛ که دلیـل آن احـداث میـدان کمال الملک و چهار خیابان متقاطع اطراف آن است که با شکافتن و گسستن محله های تـاریخی شهر و در یک خط مستقیم احداث شده اند.