چکیده:
آنچه در عکسهای خانوادگی در ایران از روزگار ناصرالدین شاه تاکنون بازنمایی شده است، همه آنچه که در واقعیت در زندگی روزمره خانواده های ایرانی جاری بوده نیست، بلکه همواره برخی از موضوعات و اشخاص از متن عکس خانوادگی حذف شده و یا به حاشیه رانده شدهاند. امروز بخشی از این نشانههای غایب را میتوان با واکاوی نشانههایی در متن عکسها و تحلیل در بافت جامعه ایرانی دریافت. این مقاله با روش اسنادی-توصیفی با استفاده از روش نشانهشناسی اجتماعی به دستهبندی و تعریف نشانههای غیاب در عکسخانوادگی میپردازد. اینکه کدام نشانهها در عکسخانوادگی ثبت میشود و کدام یک از آنها فراموش میشود یا عمدا از متن عکس خانوادگی حذف میشوند؟ دلایل حذف و به غیاب راندن این نشانهها در عکسخانوادگی چیست؟ یافتههای پژوهش که از مطالعه درزمانی و همزمانی عکس خانوادگی در ایران از زمان ناصرالدین شاه تا سالهای پایانی دهه 80 به دست آمده است، بیانگر آنست که در سیر عکس خانوادگی در ایران شاهد چهار دسته منع و غیاب بودهایم که عبارتاند از: غیابموضوعی، گفتمانی(جنسیتی، طبقه ای و مذهبی)، حضوری(سوژه و عکاس) و رسانهای(ماهیتی و تکنیکی).
What has been represented in family photos in Iran since Naser al-Din Shah’s day thus far, is not all that had happened in reality of the everyday lives of Iranian families, rather some topics and individuals have always been removed from the family photo’s context or have been marginalized. The article, by investigating absent and present signs in the context of family photos through social semiotics in the context of the Iranian society, has answered the following questions:Which signs are recorded in family photos and which signs are forgotten, or are intentionally deleted from the family photo context? What are the reasons for deleting or the absence of these signs in family photos؟ It is obvious that some absent signs in family photos can be attributed to the social, cultural and perceptual structures of any age. This article is a review of the literature of absence, and by indicating the relationship of absence with concepts such as presence, prohibition, death, and memory from the perspective of Roland Barthes, Susan Sontag, Christian Metz, and Jacques Fontani, categorizes and defines the signs of absence in family photos. The findings of the research indicate that there have been four types of prohibition in the course of family photos in Iran: thematic prohibition, discourse prohibition, presence prohibition, and media prohibition. In this case, the prohibiting power of social and cultural discourses in elimination and causing absence of individuals in the history of family photos in Iran, has had greater effects than other barriers.
خلاصه ماشینی:
اینکه کدام نشانه ها در عکس خانوادگی ثبت میشود و کدام یک از آنها فراموش میشود یا عمدا از متن عکس خانوادگی حذف میشوند؟ دلایل حذف و به غیاب راندن این نشانه ها در عکس خانوادگی چیست ؟ یافته های پژوهش که از مطالعه درزمانی و هم زمانی عکس خانوادگی در ایران از زمان ناصرالدین شاه تا سال های پایانی دهه ٨٠ به دست آمده است ، بیانگر آن است که در سیر عکس خانوادگی در ایران شاهد چهار دسته منع و غیاب بوده ایم که عبارت اند از: غیاب موضوعی، گفتمانی (جنسیتی، طبقه ای و مذهبی)، حضوری (سوژه و عکاس ) و رسانه ای (ماهیتی و تکنیکی).
کدام نشانه ها در متن عکس خانوادگی ثبت میشود و کدام یک از آنها فراموش میشود یا عمدا از صحنه اجرای این نمایش حذف میشوند و مهم تر اینکه دلایل حذف و به غیاب راندن این نشانه ها در عکس خانوادگی چیست ؟ اینکه شاید در برخی از موارد قصد و نیت تیم اجرا (عکاس و افراد خانواده ) از ایجاد محدودیت و مانع جهت دسترسی به نشانه های پشت صحنه برای مدیریت تأثیرگذاری بیشتر باشد؛ اما آیا همه انواع غیاب در عکس خانوادگی را میتوان با همین دلیل توجیه کرد؟ محدودیت هایی که هر ابزار بازنمودی بر یک رسانه اعمال میکند، چگونه منجر به حذف برخی از نشانه ها در عکس میشود؟ همچنین تمایلات ناخودآگاه و درونی حضار و انتظار از آنچه به عنوان عکس خانوادگی دارند را نمیتوان در طول تاریخ عکس خانوادگی و انتخاب اینکه کدام نشانه برجسته یا حذف شود را بیتأثیر دانست .
در عکس های خانوادگی قاجار تصویر زن (در نقش مادر و یا همسر) غایب است ؛ اما این غیاب خود را از طریق برخی نشانه های حاضر در متن عکاسی نشان میدهد.