چکیده:
استضعاف و استکبار ازجمله روابط اجتماعی است که در آن، طرف غالب، دیگری را در ضعف نگه میدارد. قرآن کریم نیز این رابطه را به صورت گستردهای مورد توجه قرار داده است. پدیده استضعاف در کاربرد قرآنی در بیشتر موارد در برابر نوعی برتریطلبی (استکبار) نمایان میشود. در روایت قرآنی، استکبار با سرپیچی شیطان از فرمان الهی آغاز شده و به همراه قدرت در میان جامعه انسانی گسترش یافت. نظر به پپامدهای دوقطبیشدن جامعه به استضعاف و استکبار، مقابله با استکبار با شیوههای خردمندانه و گوناگون سرلوحه برنامههای انبیا در آیات قرآنی است. ازاینرو، شناخت نشانههای مستکبران و آثار و پیامدهای آن برای مقابله و مبارزه با این خوی و خصلت نابودگر و استضعافزدایی از جامعه از منابع معرفتی مفید و سازنده است. تدبر در آیات قرآن و روایات و سیره معصومانعلیهم السلام و استفاده از نص و ظهور آیات با اتکا به دیدگاه مفسران، به شیوه توصیفی تحلیلی، شیوههای مقابله با استکبار را در مذاکره، مدارا، دشمنی، ارعاب، برخورد شدید و استضعافزدایی از جامعه اسلامی روایت میکند. اتخاذ رویکرد مناسب در مقابله با استکبار با هدف مقاومسازی جامعه از درون، عمدهترین هدف سامانیابی نوشتار حاضر است.
Oppression and arrogance fall in the province of social relations, which indicates that the dominant party treats the other in a harsh way. The holy Quran gives special attention to this relationship. The Quran contrasts the phenomenon of oppression with the assumption of supreme power or arrogance. According to the Quran, arrogance first began with Satan's disobedience to the divine command, and then this kind of behavior
polarization of society into oppression and arrogance, the Quran shows that confronting arrogance in rational and varied ways is at the heart of the prophets' mission. Therefore, in acquaintance with the characteristics of the arrogant and the effects and consequences of arrogance by relying on reliable sources is useful for confronting and combating this kind of destructive disposition and dislodging oppression from the society. Reflecting on the Quranic verses, narrations and lifestyle of the infallible Imams and making use of the text and presentation of the verses by relying on the views of the commentators, this paper uses a descriptive-analytical method to elucidate the methods of coping with arrogance in negotiation, toleration, enmity, intimidation, violent encounter, and dislodging oppression from the Islamic society. Adopting an appropriate approach to dealing with arrogance with the aim of empowering the society from within is the main purpose of conducting this study.
خلاصه ماشینی:
تدبر در آیات قرآن و روایات و سیره معصومان( و استفاده از نص و ظهور آیات با اتکا به دیدگاه مفسران، به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، شیوههای مقابله با استکبار را در مذاکره، مدارا، دشمنی، ارعاب، برخورد شدید و استضعافزدایی از جامعه اسلامی روایت میکند.
استکبار، گاه از فرد یا گروه یا جامعهای نسبت به دیگر افراد، گروهها و جوامع ضعیف سر میزند، که همان طلب سیطره و بزرگی کردن بر دیگران است (قصص: 39)؛ و گاه این پدیده شوم در ارتباط با فرمانهای الهی و عبادت خداوند بروز میکند (مرکز فرهنگ و معارف قرآن، 1385، ج3، ص166).
هرگاه مناسبات اجتماعی برپایه عدالت نبود و رابطه حاکمان با مردم برپایه برتریطلبی و فسادگرایی و محرومیت افراد زیر سلطه از حقوق انسانی باشد دوقطبی شدن جامعه را به ارمغان خواهد آورد، که طبقه استضعاف و استکبار رهاورد محتوم آن است.
قرآن از دو گونه تقابل استضعاف و استکبار روایت میکند که در یک معنا مستکبران، جبهه مقابلِ مسیر الهی بهشمار میروند که مستضعفان را نیز به استضعاف میکشانند؛ در این مفهوم خداوند و مستضعفان در جبهه واحدی علیه مستکبران قرار میگیرند (سبا: 33).
5. ضرورت مقابله با استکبار همواره یکی از پرسشهای مطرح در زمینه مبارزه با استکبار این است که در شرایطی که بزرگترین قدرتهای سیاسی در عرصه بینالمللی از میان مستکبرانند، چه باید کرد؟ برخی به تساهل معتقدند، و برخی نیز با توجه به نص صریح قرآن، تحقق وعده الهی را در گرو مبارزه با مستکبران میدانند (علیخانی، 1394، ج2، ص323ـ324).