چکیده:
سیاست نامه یکی از منابع تاریخی متون کهن حقوق ایران محسوب می شود. با تامل در سیاست نامه، با مفاهیم و اصولی از حقوق اداری مواجه می شویم که با ظرافت خاصی در سیاست نامه گنجانده شده اند و می توان آن ها را با مفاهیم و اصول کنونی مورد مطابقت قرار دارد. مفاهیم و اصولی همچون شفافیت، مشارکت، برابری و شایسته سالاری، استماع، اصل سرعت در پاسخگویی و محدودیت زمانی در پاسخگویی به ارباب رجوع، اصل منع جمع مشاغل و اصل تامین اجتماعی از جمله اصول مهمی است که خواجه نظام الملک در زمینه حقوق اداری در سیرالملوک مورد بحث قرار می دهد و در مواردی درصدد ارایه راهکار در جبران کاستی های حاصل از عدم رعایت این مفاهیم و اصول در نظام اداری کشور برمی آید. پرسش اساسی این مقاله این است که مفاهیم و اصول حقوق اداری در سیاستنامه به عنوان یکی از منابع تاریخی حقوق عمومی، چگونه انعکاس یافته؟در این نوشتار سعی شده است با روشی تحلیلی- توصیفی برخی از ابعاد این مسیله تحلیل و ارزیابی گردد. فرض اساسی مقاله حاضر در پاسخ به پرسش بر این مبنا استوار است که می توان با ملاحظه کتاب سیاست نامه انعکاس ریشه ها و زمینه های برخی از مفاهیم و اصول حقوق اداری را مورد کنکاش قرار داد.
The Siyast-Name (siyar-almolok)is one of the historical sources of ancient Iranian legal texts. Concepts and principles can be derived by concentrating in siyasat-name which some of them even don’t have any history in modern Administrative Law; although there ideas newly has been understood in Iranian legal system, these had been emerged to Khaje Nizam Al-molk’s system by great point of view. Transparency,Contribute, Equality and meritocracy, Hearing, Time limits, Prohibition of occupation and social security are some (and major) idea which Khaje Nizam Al-molk had been discussing but in some cases he proposed how should all these concepts and principles had to bedone to not face any failure in executing the government (in its historical meaning). The main assumption of this essay is based on the notion that by reading siyasat-name we could understand historical and basis of ideas listed above. The main aim of this research is to analyzing placement of Administrative Law in Khaje Nizam Al-molk’s taught with emphasizing on his major work Siyasat-Name
خلاصه ماشینی:
مفاهيم و اصولي همچون شفافيت ، مشارکت ، برابري و شايسته سالاري، استماع ، اصل سرعت در پاسخگويي و محدوديت زماني در پاسخگويي بهارباب رجوع ، اصل منع جمع مشاغل و اصل تأمين اجتماعي ازجملهاصول مهمي است که خواجه نظام الملک در زمينه حقوق اداري در سيرالملوک مورد بحث قرار ميدهد و در مواردي درصدد ارائه راهکار در جبران کاستيهاي حاصل از عدم رعايت اين مفاهيم و اصول در نظام اداري کشور برميآيد.
خواجه نظام الملک در فصل چهل ويکم سياست نامه بهاين اصل مهم کهامروزه عدم اعتنا به آن نيز يکي از مشکلات جدي در سيستم حقوق اداري است ، اشاره مينمايد و انتقاد جدي بر عدم رعاي ت آن توس ط مقام ات ماف وق دارد.
«)خواجه نظام الملک طوسي، ١٣٨٩: ٢١٤) در قسمتي ديگر خواجه با تأکيد بر نقش وزير به عنوان عالي ترين مقام اداري و سياسي در رواج چندشغله بودن در سطح مملکت ، وزيري که بدون توجه داشتن به مؤلفه هايي چون شهرت ، اصالت و نيز دانش و شايستگي اقدام به تعيين کارگزار در پستي جديد مينمايد و با اعطاي چندين شغل به وي موجب بيکار ماندن شايستگان ميش ود را نادان و بيکفاي ت خط اب مينماي د و معتق د اس ت که وي درص دد زوال و براندازي دولت و خدشه وارد نمودن به عمل پادشاه و به نوعي بدترين دشمن حکمران است .