چکیده:
ابن حجاج بغدادی، شاعر امامی مذهب قرن چهارم و سراینده قصیده «الفـائیّـة» میباشد. وی با عضدالدوله بویهی و شریف مرتضی معاصر بوده است. کتاب الـدّر النّـضیـد تالیف سید بهاءالدین علی بن عبدالحمید الحسینی، برای نخستین بار روایتی را در مورد مناسبت و زمان خواندن قصیده «الفـائیّـة» توسط ابنحجاج گزارش میکند، که بیش از آنکه به یک رخداد تاریخی نزدیک باشد به داستانی ذهنی میماند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی در مقام آن است که به نقد روایت مذکور بپردازد. با توجه به سن اندک شریف مرتضی، دلخوری سید مرتضی از عضدالدوله، عدم ذکر روایت الـدّر النّـضیـد در مصادر تاریخی، آشفتگی در روایت، عدم اعتبار خواب نزد شریف مرتضی، مردود بودن فحاشی در منطق اهل البیت (علیهم السلام)، روشن میشود روایت کتاب الـدّر النّـضیـد که به منظور ترسیم جایگاهی رفیع برای ابنحجاج نزد امیرالمومنین و ائمه اطهار (علیهم السلام) و مقدسنمایی شخصیت وی، برای نخستین بار گزارش شده است؛ فاقد اعتبار تاریخی کافی و محل تردید، بلکه مردود است؛ و در نتیجه عذرخواهی شریف مرتضی از ابن حجاج پذیرفتنی نیست.
خلاصه ماشینی:
با توجه به سن اندک شريف مرتضي، دلخوري سيد مرتضي از عضدالدوله ، عـدم ذکـر روايت الـدُّر الَّنـضيـد در مصادر تاريخي، آشـفتگي در روايـت ، عـدم اعتبـار خـواب نـزد شريف مرتضي، مردود بودن فحاشي در منطق اهل البيت (عليهم السلام )، روشـن مـيشـود روايت کتاب الـدُّر الَّنـضيـد که به منظور ترسـيم جايگـاهي رفيـع بـراي ابـن حجـاج نـزد اميرالمؤمنين و ائمه اطهار(عليهم السلام ) و مقدس نمايي شخصيت وي، براي نخسـتين بـار * دکتراي تاريخ تشيع ، دانشگاه اصفهان ، tofigh_saeed@yahoo.
در چنين شرايطي، حتي با فرض ناديـده گـرفتن غير معقول و مرسوم بودن ممانعت شريف مرتضي با وجود سن اندک از ادامه قصيده خـواني شاعر نامور ابن حجاج بغـدادي در محضـر عضـدالدوله در مراسـم افتتـاح عمـارت آسـتان اميرالمؤمنين (عليه السلام )، باز چندان پذيرفتني به نظر نميرسد که سـيد مرتضـي بـا وجـود دلخوري که از عضدالدوله داشته است ، در اين جلسه حضور يابد.
٢ عدم ذکر روايت «الدُّر الَّنضيد» در مصادر براي نخستين بار ماجراي واکنش شريف مرتضي در برابر قصيده خـواني ابـن حجـاج در کتاب الدُّر الَّنضيد في تعازي الإمام الشهيد سيد بهاءالدين بن عبدالحميد نقل شده اسـت ؛ و از اين رخداد در مصادر قرون ميانه ي اسلامي که معاصر حيات شخصيت هـاي مـاجرا (: ابـن - حجاج ، عضدالدوله و شريف مرتضي) به رشته تحرير درآمده است ، خبري نيست .
٣. نتيجه گيري روايت قصيده خواني ابن حجاج بغدادي در مراسم افتتاح عمـارت آسـتان اميرالمـؤمنين (عليـه السلام ) در حضور عضدالدوله بويهي و واکنش شريف مرتضـي در برابـر ابـن حجـاج بـراي نخستين بار در کتاب الدُّر الَّنضيد في تعازي الإمام الشهيد تـأليف سـيد بهاءالـدين علـي بـن غياث الدين عبدالکريم بن عبدالحميد الحسيني نقل شده است و در مصادر تاريخي، رجـال و تراجم پيش از آن وجود ندارد.