چکیده:
هفت اورنگ جامی و سه دیوانش، سرشار از تمثیلها یا داستانهای تمثیلی است. در تحلیل جایگاه تمثیل در آثار منظوم جامی، کثرت، تنوع، کیفیت و نحوه به کار گیری تمثیل را میتوان یکی از ویژگیهای بارز سبکی شعر وی دانست که از آن به عنوان ابزاری مفید برای رساندن و تفهیم مطلب و توجیه ذهن مخاطب استفاده کرده است. تمثیل، چه کوتاه و چه بلند، ساختاری داستانی و روایی دارد و در این پژوهش، با بررسی کمّیت و کیفیت تمثیلهای موجود در اشعار جامی، محاسن، نوآوریها و معایبشان، به تحلیل صوری و محتوایی شش تمثیل برگزیده از آثار منظوم جامی پرداخته شده است. در تحلیل صوری، با پرداختن به نوع تمثیل و کاهش دادن حکایات تمثیلی به چکیده نحوی، فضاسازی برای رویارویی شخصیتها و توصیفهای دقیق و رسای فضا و شخصیتهای داستان را بررسی کرده ایم و در تحلیل محتوایی به ابیات پیش زمینه تمثیل، تمنّا و خواسته شخصیت داستان، الزام و قانون موجود در فضای داستان، برخورد تمنّا و الزام و پیام تمثیل پرداخته ایم. تحلیل صوری این تمثیلها، با بررسی کثرت ابیات، تنوع موضوعات و توصیفهای دقیق و رسا، کارآیی بلاغی تمثیل در رساندن پیام شاعر را نشان میدهد و تحلیل محتوایی آنها، با پرداختن به کیفیت مطلوب رساندن پیام، نظر عرفانی جامی را تبیین میکند.
Seven Thrones or "Haft Orang" of Jami and his trinary Divans is full of allegories or allegorical tales. Exuberance, diversity, quality and how to employ the allegories is one of the manifest style of his poem that he has used it as a helpful operant for realization and justification the sequacious’ mentality. Allegory, short or long, have a narrative structure and in this research, with scrutiny the quantity, quality, wellness, innovation and fault of allegories in Jami’s poetical works, six allegories have been studied and analyzed exteriorly and semantic. In the exterior analyze, with scrutiny the kind of allegories and reduction them to syntactic abstraction, we have analyzed the created space for character’
encounter and exact description of space and characters of the tale and in the semantic analyze, we have analyzed the preface versicles of allegory, the tale character’s request, the commitment and the law in the tale space, the contact between the request and the law and message of allegory. The exterior analyze with scrutiny the exuberance of versicles, the diversity of subjects and the exact description, points to efficiency of the allegory for realization the poet’s message and the semantic analyze with qualitative scrutiny of realization the message explains the mystical view of Jami.
خلاصه ماشینی:
در تحلیل صوری، به نوع تمثیل از نظر تعداد ابیات و گونۀ حیوانی یا غیرحیوانی شخصیت پرداخته شده است ، ابیات متعدد حکایات تمثیلی را به چکیدۀ نحوی کاهش داده شده است و فضاسازی برخورد شخصیتها و توصیفهای دقیق و رسای فضا و شخصیتهای داستان مورد توجه قرارگرفته است و در تحلیل محتوایی، ابیات پیش زمینۀ آماده ساز ذهن مخاطب ، تمنا و خواستۀ شخصیت داستان ، الزام و قانون فضای تمثیل ، برخورد تمنا و الزام و نتیجۀ آن که بنا بر چگونگی تمنا، مانع خواستۀ نسنجیده و همراهی با خواستۀ سنجیده و منطقیست و پیام تمثیل مطرح شده - است .
پ ) فضاسازی برخورد شخصیتها: عزیمــت کرد روزی ع ن کبوتی که بهر خود کند تحصـــیل قوتی به جایی دید شـــهبازی نشـــســـته ز قید دســـت شـــاهان بازرســـته ت ) توصیفهای دقیق و رسا: توصیف عنکبوت : در پی به دست آوردن طعمه عزیمت کرد روزی عنکبوتی که بهر خود کند تحصیل قوتی توصیف شهباز: رهاشده از شاهان و نشسته برای رفع خستگی و پرواز دوباره شهبازی نشسته ز قید دست شاهان بازرسته تحلیل محتوایی: الف ) پیش زمینه : گریختن یوسف (ع ) از خلوتگاه هفت در زلیخا و این بیت از زبان زلیخا این داستان تمثیلی دارای پیش زمینۀ یک بیتی است و بقیۀ ابیات تنۀ اصلی تمثیل است .