چکیده:
قرآن کریم در آیات مختلف از لزوم پرداخت زکات سخن گفته است. قرآنپژوهان، پیرامون فریضه زکات آثار زیادی را به نگارش درآوردهاند و به جوانب مختلف آن توجه نمودهاند اما تاکنون کوشش چندانی در جهت بررسی آیات زکات بهصورت تنزیلی صورت نگرفته است، در حالی که این آیات در یک بستر تاریخی نازل شدهاند و تدبر در آنها مطابق با ترتیب نزول و با توجه به حوادث و مخاطبان عصر نزول، میتواند افقهای جدیدی را پیشروی مفسر بگشاید. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا چینش آیات زکات طبق روایات معتبر ترتیب نزول مشخص گردد و با مقارنه آنها و بررسی فضای نزول، مسیر طیشده در جهت تشریع زکات کشف شود. با بررسی این آیات مشخص گردید که ابعاد گوناگون حکم زکات در قرآن بهصورت برنامهریزیشده و با توجه به شرایط نزول روشن شده است.
خلاصه ماشینی:
(لوقا: 18 / 12) با اين توضيحات مشخص ميشود که «زکات» در اديان آسماني داراي سابقه بوده و حتي اعراب جاهلي نيز با آن آشنايي داشتند ولي آنها کمتر بهصورت عملي آن را انجام ميدادند و با تقديم صدقات به بتها عملاً اقدامي در جهت ايجاد عدالت اقتصادي در جامعه انجام نميدادند، ازاينرو قرآن کريم با توجه به شرايط نزول و بهتدريج سعي در فراگير کردن زکات و اصلاح آن از انحرافها نمود.
(طباطبايي، 1417: 6 / 5) در جدول زير آيات نخستين مرحله تشريع زکات، طبق ترتيب نزول و همراه با نکات مهم بيان شده است: جدول (1): آيات مرحله يكم تشريع زکات {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در ادامه مروري مختصر به مهمترين آيات اين دوره ميشود: 1.
» (توبه / 103) نازل شد، و مشهور اين است که اين امر در سال دوم هجرت بود، بعد از اين دستور مصارف زکات بهطور دقيق در آيه 60 سوره توبه آمده آنگونه که مؤلف تفسير نمونه بيان کرده؛ جاي تعجب نيست که تشريع اخذ زکات در آيه 103 باشد و ذکر مصارف آن در آيه 60 سوره توبه در سال نهم هجرت نازل شده باشد؛ زيرا آيات قرآن بر طبق تاريخ نزول جمعآوري نشده، بلکه به فرمان پيامبر| هر کدام در مورد مناسب قرار داده شده است.