چکیده:
سلجوقیان به سبب نداشتن پیشینه کشورداری به یاری دیوانسالاران ایرانی نیاز داشتند. خواجه نظامالملک وزیر دومین و سومین فرمانروای سلجوقی کمک شایانی درزمینۀ کشورداری به سلجوقیان کرد. یکی از موضوعاتی که بهطور برجسته در کتاب سیرالملوک (اثر خواجه نظامالملک) موردتوجه قرارگرفته بیان ویژگیها و وظایف افرادی است که به استخدام حاکمیت درمیآیند. هدف این پژوهش استخراج مدل شایستگی برای گزینش مستخدمین حکومتی در سیرالملوک است. روش گردآوری دادهها از نوع کتابخانهای است. در پردازش دادهها روش تحلیل محتوا برای تعیین ابعاد شایستگی و شاخصهای آن به کار گرفته شد؛ پس از بررسی سیر الملوک از دادهها به دو شیوه استفاده شد؛ اول توصیف و تحلیل آنها، در مرحلۀ بعد رسم جداول فراوانی شاخصها و مدل شایستگی بر اساس محتوا و دادههای سیرالملوک. یافتههای این پژوهش نشان میدهد شاخصهایی همچون داشتن مهارت شغلی و تجربه، یک شغله بودن، اطاعت از پادشاه و مدارا با مردم، (در بعد حرفهای)، عادل بودن، نداشتن فساد اقتصادی و اداری، بخشنده و قابلاعتماد بودن (در بعد اخلاقی)، سنیِ حنفی یا شافعی، خراسانی و مرد بودن (در بعد فردی) و عالم و فاضل بودن (در بعد دانشی) بهعنوان مهمترین شایستگیهای کارکنان در سیرالملوک موردتوجه بوده است.
The Seljuks needed the help of Iranian bureaucrats because they did not have governing the country background. Khajeh Nizam ol-Molk, the minister of the second and third Seljuk rulers ((Alb Arsalan and Malekshah) for approximately three decades provided significant assistance to the Seljuks in governing the country. One of the topics that has been highlighted in the book of Siyar Al-Muluk (by Khajeh Nizam-ol-Molk) is the expression of the characteristics and duties of government employees. The aim of this study is to extract a competency model for selecting employees in Sierra Leone. The data collection method is library type. In data processing, content analysis was used to determine the dimensions of competency and its characteristics; the data were used in two ways after reviewing the course of the kingdom; first, describe and analyze them, in the next step, draw the frequency tables of the indicators and the competency model based on the content and data of Siyar Al-Muluk. The findings of this study show indicators such as having job skills and experience, being a job, obeying the king and being patient with people, (professionally), being fair, not having economic and administrative corruption, being generous and trustworthy (morally). Being a Hanafi or Shafi'i Sunni, being a Khorasanian and a man (individual) and being a scholar and a genius (knowledge) has been considered as the most important competencies of the employees in Siyar Al-Muluk.
خلاصه ماشینی:
یافتههای پژوهش نشان میدهد که شاخصهایی همچون داشتن مهارت شغلی و تجربه، تکشغلهبودن، اطاعت از پادشاه و مدارا با مردم (در بعد حرفهای)، عادلبودن، نداشتن فساد اقتصادی و اداری، بخشنده و معتمدبودن (در بعد اخلاقی)، سنیِ حنفی یا شافعی، خراسانی و مردبودن (در بعد فردی)، و عالم و فاضلبودن (در بعد دانشی) بهمثابۀ مهمترین شایستگیهای کارکنان در سیرالملوک موردتوجه بوده است.
هدف این پژوهش تبیین مدل شایستگی کارکنان در سازمان اداری حکومت براساس کتاب سیرالملوک است.
تأکید مداوم نویسندۀ سیرالملوک بر گزینش نیروهای انسانی در امر کشورداری مؤید این است که از نظر او نیروی انسانی در ساختار مدیریت کشور از منابع مهم سرمایهای حکومت بهشمار میرود.
مهاجرت خاندان خجندی از خراسان به اصفهان، دادن مناصب مهم مذهبی به آنها، و تبلیغ شافعیگری از جانب آنها از اقدامات نظامالملک درجهت تقویت مذهب تسنن شافعی بود (سعیدیان جزی ۱۳۹۴: 91) که همگی مؤید این است که خواجه در نظر و عمل از ملاکهای شایستگی فردی در گزینش کارکنان را مذهب آنان میدانسته است.
او در سیرالملوک برای اینکه جانب سلطانِ حنفیمذهب را نگه دارد، مذهب حنفی را در گزینش کارکنان در اولویت قرار میدهد، اما بهنظر میرسد بنابر آنچه گفته شد درعمل به نصب هممذهبان خود (شافعیها) در مناصب حکومتی متمایل است.
توانایی تعیین اولویت شاخصها براساس فراوانی آنها در کتاب سیرالملوک استخراج مدل شایستگی کارکنان براساس این کتاب را امکانپذیر کرده است (نمودار 1).
البته باید این نکته را در نظر داشت که آنچه خواجه را به تعیین برخی شاخصهای فردی وادار کرده، مقتضیات زمان نگارش سیرالملوک است.