چکیده:
ضرب المثلها با آنکه ساختاری روان و معنایی روشن و قابل فهم دارند ولی گاه بهرهگیری از برخی عناصر بلاغی علاوه بر اینکه ضرب المثلها را زیباتر و مؤثرتر کرده است به مفاهیم آن ها عمق و ژرفا بخشیده است و آنها را قابل تأملتر کرده است . یکی از این عناصر نماد است. در این مقاله به وانمایی نقش نمادین حیوانات در ضرب المثلها پرداخته می شود. هدف از این پژوهش، تحلیل کیفیت و کمیّت بهره گیری از نمادهای جانوری در ضرب المثل های کتاب بهمنیاری است و مسأله آن این که از نمادهای جانوری در ساخت ضرب المثلها چقدر بهره گرفته شده است. بدنه اصلی مقاله را ارائه نمودارهای آماری و تحلیل نمونههایی از ضرب المثلها تشکیل میدهد که در آن ها نام حیوانات گوناگون در زیرگروه های حیوانات اهلی، حیوانات غیراهلی، پرندگان و حشرات ذکر شده است. پژوهش حاضر کتابخانه ای است و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با بهره گیری از روشهای آماری با مطالعه 6047 ضرب المثل از کتاب بهمنیاری به انجام رسیده است و در پایان این نتیجه حاصل شده است که از نظر کمّی بهرهگیری از نمادهای جانوری مربوط به حیوانات اهلی با 6/48% بیشترین و پرندگان با 7/8% کمترین بسامد را داشته اند و نیز از دلایل روی آوردن به کاربرد نمادهای جانوری در ضرب المثلها میتوان به عینیّت بخشیدن و ملموس کردن مفاهیم انتزاعی، جذابیّت ضرب المثلها ، ایجاز کلام و پرهیز از صراحت لهجه و تلطیف مفاهیم نیش دار، اشاره کرد.
Although proverbs possess clear, logical and semantic structures, the use of some rhetorical elements has, in addition to making the proverbs more beautiful and effective, given depth and strength to their concepts and made them more reflective. One of these elements is the "symbol". In this article, we will illustrate the symbolic role of animals in proverbs. The purpose of this study is to analyze the quality and quantity of applying animal symbols in proverbs and the number of animal symbols used in making proverbs. The main body of the paper presents the statistical charts and analysis of examples of proverbs listing the various animal names in the subgroups of domestic animals, non-domestic animals, birds and insects.
The present study is a library research and has been conducted based on a descriptive-analytical approach while implementing statistical methods by studying 6047 proverbs used in the Bahmanyari Story Book. In the end, it was found that, quantitatively, maximum animal symbols used include domestic animals with a percentage of 48.6 and the lowest frequency of animal symbols belong to the birds' group with a percentage of 8.7.
The major reasons for using animal symbols in proverbs may be pointed out as making abstract concepts objective and more tangible, making proverbs attractive, brevity of speech, and avoiding direct vulgar and sarcastic address
خلاصه ماشینی:
به نظر ميرسد بهره گيري از نمادها به ويژه از نوع نمادهاي قراردادي يا عمومي ٣ کـه «در ادبيات ملل مختلف ، گاه حتي در ادبيـات جهـان ، معنـايي مشـخص ، تثبيـت شـده و قاموسي يافته اند» (حسن پور آلاشتي و آقابابايي رودباري، ١٣٩٦: ٤٦) به ضرب المثل هاي فارسي عمق و قدرت تأثيرگذاري بيشتري داده است و در تعداد قابل توجهي از مثل هاي فارسي اين گونه نمادها به ويژه با بهره گيري از انواع جانوران به چشم ميخورد.
از مقالات گوناگون که به طور مستقيم به بحث نمادهاي جانوري پرداخته انـد، مقالـۀ «جستاري در چگونگي کارکرد نمادهـاي جـانوران در اشـعار صـائب تبريـزي و بيـدل دهلوي» (سلاجقه ، ١٣٩٠) و مقالۀ «نمادهاي جانوري در متون عرفاني با تکيـه بـر آثـار سنايي، عطار و مولوي» (رحيمي و ديگران ، ١٣٩٢) و مقالـۀ «نمادشناسـي حيوانـات در کتاب طرب المجالس » (محمودي و الياسي، ١٣٩٦) به موضوع مقالـۀ حاضـر نزديـک تـر است ؛ ولي با توجه به جست وجوهاي گستردة نگارندگان ، پژوهشـي در موضـوع مقالـۀ حاضر که بهره گيريازنمادهاي جانوران در ضرب المثل هاي فارسـي را بررسـي و تحليـل کرده باشد، موجود نبود.
سگ (نماد پستي و پليدي و اخلاق بد و گاهي وفاداري) واژة سگ ١٠٠ بار در ضرب المثل هاي کتاب بهمنياري به کار رفته اسـت و در ٥٩ مـورد بيانگر تصويري نمادين است .
گاو (نماد حماقت و بزرگي) گاو ٣٧ بار در ضرب المثل هاي کتاب بهمنياري به کار رفته است و در نه مـورد مفهـومي نمادين دارد.