چکیده:
مساله مقاله حاضر این است که نشان دهد ترکیب بند محتشم کاشانی چه تاثیری در بسط شعر تشیع در
جغرافیای اران و آذربایجان داشته است. هدف نوشتار حاضر؛ بررسی این مسئله است که جایگاه ترکیب بند
محتشم کاشانی در هویت شیعه چه بوده و چه تاثیری در بسط هویت فرهنگی تشیع در جغرافیای
آذربایجان و آران داشته است؟ ؟ روش؛ در این پژوهش ضمن کاربست روش تحلیلی به بررسی اسناد و
نسخ تاریخی جهت تبیین مسئله پرداخته شده است. یافته ها؛ دستاورد بحث نشان می دهد که ادبیات
فارسی ضمن اتخاذ قالب بیانی و زبانی خاص (مداحی و روضهخوانی) به عنوان رسانه مهم فرهنگی جهت
تبلیغ و ترویج آموزههای دینی- مذهبی توانست از هیجان اجتماعی نیز برای توسعه جغرافیای نفوذ و نشر
خود بهره گیرد. به گونه ای که ترکیب بند محتشم کاشانی به سرعت به عنوان نماد هویت دینی - مذهبی
در جغرافیای در آذربایجان و آران از جایگاه ویژه ای در جامعه برخوردار شد و نقش مهمی در ترویج و تبلیغ
تشیع در قلمرو ایران فرهنگی ایفا کرد. استفاده عمومی از این متن در مجالس سوگواری، نقش آن بر
کتیبه های مساجد و تکایا، ترجمه آن به آذری از جلوههای مشهودی است که به عمومی شدن و بسط
جغرافیایی این متن شیعی انجامیده است.
Purpose: The purpose of this paper is to investigate the effect of
Mohtasham Kashani’s tarkib-band verses (composite-ties) on the
development of the Shiite literature and Shiite identity in Azerbaijan
and Arran. Research Methodology: In order to investigate its
objective, this paper utilizes the analytical aspect of the library survey
as its methodology for reviewing pertinent documents and historical
manuscripts. Discussion and Research Findings: The results of the
discussion show that Persian literature utilizes the key significances of
language (by using elegiac poetic forms) and geography, and turns
both of them into its important cultural media for the allegorical
promotion of religious teachings. In this sense, Kashani's compositeties
can be regarded as religious symbols of Shiite identity and culture
in Azerbaijan, Aran, and consequently Iran. Conclusion: The general
use of Kashani’s composite-ties in the Shiite mourning ceremonies,
their aesthetic inscription on mosques’ walls, and their translation into
Azeri attest to the undeniable significance of his poetry in furthering
the Shiite religious identity and culture in the country, especially in
Azerbaijan and Aran.
خلاصه ماشینی:
به گونه ای که ترکیب بند محتشم کاشانی به سرعت به عنوان نماد هویت دینـی- مـذهبی در جغرافیای در آذربایجان و آران از جایگاه ویژه ای در جامعه برخوردار شد و نقش مهمی در ترویج و تبلیغ تشیع در قلمرو ایران فرهنگی ایفا کرد.
با این حال ، پژوهشی با موضوع تحلیل جایگاه ترکیب بند محتشم کاشانی در هویت فرهنگی - ملـی ایـران و تأثیر آن بر ادبیات آذری و جغرافیای آذربایجان و آران انجام نشده است .
بـا آفرینش شاهکار ادبی مرثیه در ایران عصر صفوی از سوی محتشم کاشانی ، این دوازده بنـد بـه لحاظ محتوای آن که مرثیه امام حسین (ع ) است ، به نماد مذهب تشیع در هویت ایرانـی تبـدیل گردید و از سوی دیگر، اتخاذ قالب بیانی مرثیه در سروده شدن آن نیز سمبلی مهـم در انعکـاس اجتماعی مضامین آن گردید.
٢١ دیوان مرثیه وی است که از آن نسخه های متعددی در کتابخانـه هـای ملـی ، مجلـس ، مرکـزی دانشگاه تهران وجود دارد که در سال های اخیر تصحیح و به چاپ رسیده است این دیوان کـه در ششصد بنداست به روایت منظوم تاریخ وقایع کربلا در قالب ترکیب بند پرداخته که در نـوع خـود بـی ماننـد اسـت (٦٠٠ بنـد در مرثیـه دیـوان فنـای زنـوزی ،١٣٧٩، ریـاحی، خـویی،٢٤٠:١٣٧٨.
In this sense, Kashani's composite- ties can be regarded as religious symbols of Shiite identity and culture in Azerbaijan, Aran, and consequently Iran.