چکیده:
اندیشه شیعی در چند دهه اخیر، تأثیر انقلابی و ساختارشکن بر نقاشی معاصر ایران داشته و در سه دهه از عمر انقلاب یعنی سالهای 57 تا 87 شمسی، نمود خاصی یافته است. تأثیرپذیری نقاشی ایران معاصر از فرهنگ شیعی و در رأس آن واقعه کربلا آشکار و هویداست. بیرقها، سلاحها، مرکبها و رنگهای سرخ و سبز در این آثار، همگی در حکم نشانههایی برای بیان وقایعی هستند که از فرهنگ شیعی سرچشمه میگیرند. نشانهها در قالب نماد و سمبل، محملی توانا و گویا برای شرح وقایع و مظلومیت شیعه هستند و نقاشی انقلاب بهمدد این نشانهها و مفاهیم آنها به زبان استعاری، با مخاطب رابطه برقرار میکند. بهلحاظ محتوایی، بهکارگیری مضمونهای شیعی مهمترین ویژگی بارز نقاشی انقلاب است. در این مقاله، ضمن جمعبندی و تکمیل دیدگاههای پژوهشگران در مورد محتوای مضامین دینی شیعی در سه دهه از نقاشی انقلاب، آثار مربوط به این سالها از طریق بررسی محتوای مضمون و اطلاعات متن جداول و نمودارها تجزیه و تحلیل میشوند. بررسیهای انجامشده، نشان میدهد که محتوای آثار بیشتر تحت تأثیر اندیشه و آموزههای شیعی بوده و از لحاظ تکنیک و شیوه اجرا نیز این آثار عمدتاً بهصورت ترکیبی در قالب سبکهای رئالیسم و سمبولیسم آفریده شدهاند.
خلاصه ماشینی:
البته پرواضح است که انديشه شيعي با عمر بيش از يک قرن، طبيعتاً در کنار اين ويژگيها، مفاهيم ديگري را در قالب آموزههاي مذهبي متجلي ميکند و نيز به سادگي ميتوان دريافت براي شرح و تفسير ويژگيهاي مذکور، هنرمندان عناصر زباني و مفاهيم آنها را به نشانگان ديداري تبديل ميکنند؛ شايد از اينروست که «نقاشي انقلاب اسلامي»، بيشتر در قالب و سبکهاي سمبليستي متجلي ميشود.
لازم مينمايد تا روشن گردد که اين نمادها، در حقيقت همان ويژگيهاي شيعي هستند که به شکل عناصر بصري متجلي ميشوند و هنرمندان نقاش آفريننده آثار در «نقاشي انقلاب اسلامي»، با توجه به نوع بينش و دانش نظري و موضوع مورد نظر، نمادهاي مذکور را در آثار خود به کار گرفتهاند.
از سال 1357 شمسي و وقوع انقلاب اسلامي، هنرمندان نقاش انقلاب نيز براي بيان برخي از وقايع مهم مرتبط با انقلاب، از جمله «جنگ تحميلي»، نقاشي را عرصه مناسبي يافتند تا برخي از وقايع و پيامدهاي جنگ چون شهادت را در قالب مضامين شيعي و عاشورايي به شکلي نمادين نمايش دهند؛ مانند تابلوي "مقاومت" اثر مصطفي گودرزي.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ولايت از ويژگيهاي بارز انديشه شيعي بهشمار ميرود که در آثار متعددي از نقاشان انقلاب متجلي شده است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} غلامعلي طاهري نيز در اثري به نام شفاعت (تصوير12)، با بيان مضمون شفاعت، از عناصر بصري نمادين مرتبط بههم مانند دست و ضريح، براي تجلي اين محتوا کوشيده است.
واقعه عاشورا بهعنوان مهمترين مضمون انديشه شيعي در قالب وقايع مختلف عاشورايي ازسال ۵۷ تا ۸۷ مورد اهتمام هنرمندان بوده و در نقاشي انقلاب بروز يافته است.