چکیده:
در پژوهش حاضر تلاش گردیده تا با واکاوی متن مقامات حمیدی به بیان بازتاب مختلف آیات و مضامین قرآن کریم -که در هیچ ماخذی بدان اشاره نشدهاست- پرداختهشود. گردآوری دادهها به روش کتابخانهای و به صورت توصیفی و تحلیلی انجام شدهاست. نتایج حاصل از پژوهش، نشان میدهد که قاضی حمیدالدّین بلخی با اشراف بر آیات قرآن کریم به خوبی قادر بوده تا در بهکارگیری مستقیم و نیز بهرهگیری از مضامین و محتوای آیات، متنی استوار و بیبدیل پدید آورد. همچنین وی برای انتقال پیام خود به مخاطب با ترکیب چند آیه و نیز استفاده از اسلوب ساختاری قرآن کریم موجب تنوع محتوای بعضی از مقامهها شدهاست.
HAMIDI MGHAMAT is one of the valuable books of technical prose in Persian literature that Judge Hamid al-Din (d. 559) has devoted his extensive knowledge to various fields. This text was adorned by the late professor and researcher of Dr. Anabzinejad correcting and adding suspensions to the ornament and is now one of the most authoritative manuscripts cited and available to scholars, professors and academics. The present study attempts to analyze the text of the authorities in a descriptive and analytical way to express different reflections of verses and themes of the Holy Quran which have not been mentioned in any source. The results of the study show that the verses of the verse are based on the verses in the direct application of the verses as well as the use of the content and content of the verses, the combination of several verses to convey their message and even the use of the structural style of the Holy Quran
خلاصه ماشینی:
حسینی در «بخش دوم» پژوهش خود با همین عنوان که اخیرا به چاپ رسانده، به چند مورد دیگر از مآخذ ابیات عربی که اقتباس از آیات قرآن است، اشاره نمودهاست (حسینی، 1397: 313-332).
با توجه به فحوای این عبارت، به نظر میرسد، اشارهای به آیهی294 سورهی اعراف دارد: «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» و قسمت دوم نیز برگرفتهاست از: «وَأَنَا لَكُمْ نَاصِحٌ أَمِينٌ» (الاعراف:68) که تأثیرپذیری از اسلوب و سبک ساختار قرآن نیز مشخص است.
ترکیب«جَنّتُ المَأوی» نیز در عبارت زیر ملهم از قرآن است: روزی چند در این جنّت المأوی مقرّ و مثوی سازم (بلخی، 1395 :162 ) که فقط در آیهی پانزدهم سورهی نجم به صورت «عِنْدَهَاجَنَّةُ الْمَأْوَى» مذکور است.
تأثیر از مفاهیم و مضامین قرآن کریم مهارت و اشراف قاضی حمیدالدّین در بهرهگیری از مضامین و مفاهیم قرآنی چنان است که ممکن است در بادی امر به نظر خوانندۀ متن، خطور ننماید؛ چرا که نثر وی از حیث کاربرد کمّی تمثیلات و تشبیهات و اسجاع و آهنگ کلمات، مجالی در بررسی رویکردهای دینی نویسنده برای مخاطب نخواهد گذاشت؛ با این وصف، بازخوانی عبارات مقامات نشان میدهد که وی در بیان مفاهیم ذهنی اثر خود، از مفاهیم کلام وحیانی بسیار مایه گرفتهاست.
آفرینش انسان از گل سیاه نیز از دیگر موارد تأثیرپذیری نویسنده از قرآن کریم است: -آن که از گِل سیاه گل و گیاه بر دماند، احیای این اجسام هم تواند و داند (بلخی، 1395 :46).
کاربرد اسامی خاص قرآنی: به جز این موارد، قاضی حمیدالدّین به اسامی خاص مذکور در قرآن نیز اشاره دارد.