چکیده:
حقوق بانکی کشور بعد از انقلاب اسلامی دستخوش تغییرات بنیادین شد و تطابق امور قانونی با فقه و شرع مبین در اولویت قرار گرفت. برای حذف بهرة ثابت از نظام بانکی که ربا نامیده میشد بانکها مطابق قانون عملیات بانکی بدون ربا مکلف شدند تا از عقودی که مورد تایید شرع اسلام و فقه امامیه است استفاده کنند. به همین خاطر، در ماده 98 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 1389 قرارداد مرابحه به قراردادهای بانکی ملحق شد و آییننامه اجرایی و دستورالعمل اجرایی آن توسط هیئت وزیران مورد تصویب قرار گرفت. مرابحه از اقسام بیع است و قراردادی است لازم، مغابنهای، معوض و تملیکی که باعث انتقال مال میشود و طی آن بانک به عنوان عرضهکننده مبادرت به خرید مال مورد نیاز متقاضی میکند و سپس با اعلام بهای تمام شده که شامل قیمت مال و هزینههای جانبی دیگر نظیرحمل و نقل و بیمه است و ضمن تعیین سود مورد نظر خود بر اساس بهای تمام شده مبادرت به انعقاد قرارداد با متقاضی و انتقال مال به وی میکند. در این مقاله تعریف مرابحه در آییننامه اجرایی مورد تحلیل قرار میگیرد و ضمن مقایسه با تعاریف موجود در فقه امامیه و دکترین حقوقی ایران ایرادات وارده بر آن مورد بحث قرار میگیرد.
Iran Banking Law was changed basically after the Islamic Revolution, and adjustment of legal affairs with the jurisprudence and law was preferred. To eliminate the fixed interest from the banking system called Reba (usury), banks were charged to use the contracts confirmed by Islamic Law and Imami Jurisprudence based on The Law for Usury (Interest)-Free Banking. Hence, in article 98 of the 5-year Development Plan of the Islamic Republic of Iran (2010), the Murabaha contract was attached to banking contracts and the executive regulation and the executive instruction was approved by the Board of Ministers. Murabaha is one type of sale, and a binding, Deceptive, reciprocal, and possessive contract, which causes property transfer. Due to the contract, the bank as the supplier takes measures to buy needing property of the applicant. Then, with the announcement of the expenses such as property price and other expenses like transportation and insurance costs, and with the determination of the desired profit based on the price, the bank takes measure to conclude the contract with the applicant and property transfer. In this study, the definition of Murabaha is analyzed in the executive regulation. In addition to comparing it with the definitions in Imami Jurisprudence and Iran's legal doctrine, the objections on that are discussed.
خلاصه ماشینی:
به همین خاطر، در ماده 98 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 1389 قرارداد مرابحه به قراردادهای بانکی ملحق شد و آییننامه اجرایی و دستورالعمل اجرایی آن توسط هیئت وزیران مورد تصویب قرار گرفت.
2- تعریف مرابحه در حقوق بانکی ایران و انتقادات وارده بر آن 2-1- تحلیل تعریف مرابحه در آییننامه اجرایی قبلاَ گفته شد که ماده98 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب1390، برای اولین بار به صورت رسمی استفاده از قرارداد مرابحه در سیستم بانکی کشور را تجویز کرد.
در اینجا بحث ماهیتشناسی مطرح نیست، بلکه سخن بر این است که آیا آییننامة اجرایی میتواند ناقض و ناسخ قوانینی باشد که توسط مجلس تدوین شده است؟ پاسخ بدین سوال از این رو اساسی است که اگر تعریف آیین نامة اجرایی از قرارداد مرابحه بدون توجه به اصطلاح «خدمات» پذیرفته شود آنگاه این ایراد به وجود میآید که پس تکلیف ماده338 قانون مدنی که بیع را تعریف و آن را محصور در «عین» کرده است چیست؟ آیا میتوان گفت که قلمرو قراردادهای مربوط به انتقال اموال گسترده و ماده338 نسخ ضمنی شده است؟ در مورد صلاحیت مقام اجرایی در مورد تصویب قوانین باید به اصل138 قانون اساسی توجه کرد.
بر همین مبنا و با توضیحاتی که داده شد این نتیجه حاصل میشود که هیئت وزیران در تصویب آییننامه اجرایی عقد مرابحه بر خلاف اذن قانونگذار عمل و ماده 338 قانون مدنی را نسخ ضمنی کرده است.