چکیده:
در عصر حاضر با گسترش تکنولوژی و پیشرفت ابزارهای ارتباطی، شکل انعقاد عقود متحول شده است؛ به گونه ای که بسیاری از افراد تمایل دارند از طریق ابزارهای ارتباطی جدید به اعمال حقوقی مبادرت ورزند. در این میان انعقاد عقد نکاح در فضای سایبری گسترش قابل توجهی یافته است. زن و مرد ممکن است از طریق سرویس های اینترنتی صوتی–تصویری و یا سرویس های اینترنتی نوشتاری اراده خود را برای عقد نکاح اعلام نمایند. در پژوهش حاضر سوال اصلی آن است که نفوذ عقد نکاح در فضای سایبری از نظر فقهای امامیه و عامه و قانون ایران چگونه است؟
از نظر مشهور فقهای شیعه و سنی ایجاب و قبول در عقد نکاح باید لفظی باشد؛ لذا در صحت انعقاد نکاح سایبری از طریق سرویس های اینترنتی صوتی-تصویری تردیدی وجود ندارد؛ از سوی دیگر، درسرویس های اینترنتی نوشتاری، با اثبات عدم حجیت اجماع به مهم ترین دلیل مخالفین کتبی بودن نکاح پاسخ داده و با دلایل دیگری نظیر اطلاق آیه «اوفوا بالعقود»، برخی آیات نکاح و همچنین صراحت و شفافیت نوشته همچون لفظ، صحت عقد نکاح در فضای سایبری را تقویت نمودیم؛ ضمن اینکه علی رغم لزوم حضور شهود در عقد نکاح از نظر فقهای عامه، باز هم قابلیت صحیح شمردن نکاح اینترنتی با استفاده از متون فقهی اهل سنت وجود دارد. علاوه بر این، با بررسی عقود الکترونیکی دریافتیم که برای برقراری امنیت در فضای مجازی می توان از طریق فرایند رمزنگاری و امضای الکترونیکی از هویت طرفین اطمینان یافت.
Nowadays with the advancement of technology and communication tools, the conclusion of contracts has changed so that many people tend to go through new communication tools to engage legal actions. The conclusion of the marriage has been a significant expansion in cyberspace. Men and women might want to announce their marriage through internet service audio-visual and written internet services. In this study, the main question is that how marriage influence the cyber environment Shiite and Sunni jurists and law in Iran? According to famous Shiite and Sunni jurists, the offer and acceptance in a marriage contract must be verbal; Therefore, There is no doubt about the validity of cyber marriage through audio-visual internet services; On the other hand in the written internet services with proof of the invalidity of consensus the most important reasons of the opposition of written marriage were answered verse refers to “Keep your promise”, some verses about written contract as well as the openness and transparency of the term, the validity of the marriage in cyberspase has sterengthened. At the same time, in spite of the necessity of the presence of witnesses in the marriage contract, according to the public jurists, it is still possible to valid cyber marriage with using Sunni jurisprudential texts. In addition, with examining e-contracts we found that to establish security in cyberspace can be done through the encryption process and electronic signature ensured the identity of both parties.
خلاصه ماشینی:
در پژوهش حاضر سؤال اصلی آن است که نفوذ عقد نکاح در فضای سایبری از نظر فقهای امامیه و عامه و قانون ایران چگونه است؟ از نظر مشهور فقهای شیعه و سنی ایجاب و قبول در عقد نکاح باید لفظی باشد؛ لذا در صحت انعقاد نکاح سایبری از طریق سرویسهای اینترنتی صوتی-تصویری تردیدی وجود ندارد؛ از سوی دیگر، درسرویسهای اینترنتی نوشتاری، با اثبات عدم حجیت اجماع به مهمترین دلیل مخالفین کتبی بودن نکاح پاسخ داده و با دلایل دیگری نظیر اطلاق آیه «اوفوا بالعقود»، برخی آیات نکاح و همچنین صراحت و شفافیت نوشته همچون لفظ، صحت عقد نکاح در فضای سایبری را تقویت نمودیم؛ ضمن اینکه علیرغم لزوم حضور شهود در عقد نکاح از نظر فقهای عامه، باز هم قابلیت صحیح شمردن نکاح اینترنتی با استفاده از متون فقهی اهل سنت وجود دارد.
(قاسم: 1987: 51) ب- زمانی که طرفین در مجلس عقد غایب باشند که در این حالت فقهای اهل سنت به دو دسته تقسیم میشوند: دستۀ اول، جمهور فقهای اهل سنت ازمالکیه، شافعیه و حنابله قائل به عدم انعقاد نکاح کتبی بین غایبین هستند؛ این گروه از فقها از نوشته به کنایه تعبیر میکنند و معتقدند که نکاح با کنایه منعقد نمیشود؛ (الزحیلی، 1406ق: 7/45؛ شربینی، 1994: 4/230) دستۀ دوم، فقهای حنفیه هستند که قائل به صحت نکاح کتبی بین غایبین هستند و معتقدند اگر یکی از طرفین نامهاي حاوی ایجاب برای طرف دیگر عقد بفرستد و مخاطب ایجاب پس از آگاهی از مفاد نامه و در حضور شهود قبول خویش را بیان کند، عقد منعقد میشود؛ 1 (مقدسی، 1417ق: 9/461؛ جزیری، 1419ق: 4/17؛ الزحیلی، 1406ق: 7/45-46) درحالیکه فقهای امامیه، اجماع 2 بر لزوم وجود صیغه در عقد نکاح را مطرح نمودند.