چکیده:
مراتب عصمت انبیاء، محل اختلاف بین علمای فرق اسلامی است. از اینرو در این نوشتار، این مسئله مورد بررسی قرار گرفته که آیا پیامبران(ع) به هنگام عمل به احکام شرعی و در امور عادی و زندگی شخصی از سهو و نسیان به دور و در امان بودهاند یا خیر؟ در این مسئله، علمای اسلامی بر سه دستهاند: الف. تمامی علمای اهل سنت که به استناد آیات و روایات متعدد موافق سهو النبی هستند؛ ب. معدودی از علمای شیعه که به استناد روایات سهو در تعداد رکعات نماز، موافق سهو النبی هستند؛ ج. اکثریت علمای شیعه که مخالف سهوالنبی هستند. در این پژوهش، از مستندات مرتبط با موضوع، آیات 68 انعام و 42 یوسف و از احادیث، روایات مربوط به سهو در تعداد رکعات نماز مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بررسی نشان میدهد که آیات مورد استناد، هیچ دلالتی بر سهو و نسیان پیامبر اکرم(ص) ندارند. ظاهر روایات امامیه علیرغم اعتبار به لحاظ سندی، به لحاظ دلالتی با ادله محکم عقلی و نقلی در تعارض بوده و حمل بر تقیه میشوند. روایات اهل سنت نیز علاوه بر داشتن ارسال سند در موارد متعدد، از اشکالات محتوایی زیادی برخوردارند؛ بنابراین این روایات نیز توان اثبات سهوالنبی را ندارند.
The scholars of the Islamic sects disagree on the scope of the Prophet’s infallibility. One of the theological issues concerning the infallibility of prophets is that whether they are infallible in all affairs of life spiritually or materially or like other people they sometimes make mistakes? In this regard, Islamic scholars fall into three categories: 1. All Sunni scholars agree with Sahw al-Nabi, based on numerous verses and narratives; 2. Some of Shiite scholars agree with Sahw al-Nabi and refer to those hadiths which are found in Shiite and Sunni sources concerning the holy prophet’s prayer; 3. The majority of Shia scholars are opposed to the negligence of the Prophet. In this study, among the related documents, verse 68 of the Surah Anaam and verse 42 of the Surah Yusuf, and the narratives related to neglect in holy prophet’s prayer are discussed. The results of the study show that the Quranic evidences have no Implying to the negligence of the Prophet. The narratives quoted in Shiite sources, because of their inconsistency with the rational and narrative arguments, have not been the main purpose of their apparent content and have been quoted from the Taqiyya (Hiding the original idea). Sunni narratives also face many content problems. Therefore, these narrations cannot be proved the negligence of the Prophet.
خلاصه ماشینی:
در فقه، در بحث سهو در نماز و در کلام، در بحث عصمت انبیاء، به این مسئله اشاره کوتاهی شده است؛ ولی بعضی از دانشمندان، مسئله سهو النبی را بهطور گسترده بررسی کرده و نوشتههای مستقلی را در این زمینه تألیف کردهاند؛ از جمله آنها رسالهای است که علامه مجلسی در بحار آن را به شیخ مفید نسبت میدهد.
روایات امامیه: عمده دلیل جواز سهو نبی(ص)، روایاتی است که در مورد سهو آن حضرت در نماز وارد شده است؛ چرا که این روایات، نهتنها امکان سهو، بلکه وقوع سهو را نیز ثابت میکند.
؛ مسلم بن حجاج، 1412ق: ج1، ص398؛ ترمذی، 1419ق: ج2، ص183، ابواب السهو) که به یک مورد بهعنوان نمونه اشاره میکنیم: بخاری در صحیحش آورده است: ابن سیرین از ابوهریره نقل میکند که رسول خدا(ص) یکی از دو نماز ظهر یا عصر را با ما خواند و در رکعت دوم، نماز را سلام داد و از جای خود بلند شد و مانند آدم خشمناک، به چوبی که در وسط مسجد انداخته شده بود، تکیه داد و دست راست خود را روی دست چپ گذاشت و انگشتانش را مشبک نمود و گونه راستش را به پشت دست چپش نهاد و نمازگزاران با عجله از در مسجد بیرون میرفتند و میگفتند: آیا نماز کوتاه شده است؟ ابوبکر و عمر هم در میان مردم بودند، ولی ترس مانع گردید که آنان با پیامبر(ص) در این موضوع گفتگو نمایند.
از بین آیات، دو آیه 68 سوره انعام و 42 سوره یوسف و از بین روایات آن دسته از روایات نقل شده در منابع فریقین که دلالت بر وقوع سهو از پیامبر(ص) در تعداد رکعات نماز دارد، در این مقاله مورد تبیین و بررسی قرار گرفت.