چکیده:
خانواده، اخلاق و حقوق سه واژگانی هستند که تصور هر یک بدون دیگری میسر نخواهد بود. شاید در ابتدا به نظر آید که حقوق میتواند نقش اساسی در حوزه خانواده بازی کند، اما مدیریت روابط در خانواده بیش از آنکه با حقوق باشد، با اخلاق است. بر همین اساس، این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی در پی پاسخگویی به این سوال است که اصل تقدم اخلاق بر حقوق در خانواده به چه معناست و نقش قانونگذار در تامین این اصل چیست؟ به نظر میرسد این اصل به معنای آن است که تا وقتی اخلاق میتواند راهکارهای مناسب را در حل مسائل و مشکلات در حوزه خانواده پیشنهاد کند، نوبت به حقوق نمیرسد. قانونگذار برای اجرای این اصل در حوزه خانواده باید تمهیدات قانونی مناسبی چون تصویب قوانینی برای الزام به مشاوره اخلاقی و روانی پیش از ازدواج و آموزشهای ضروری برای زوجین پیشبینی کند تا هم اصل ترجیح پیشگیری بر درمان را رعایت کرده باشد و هم از مراجعه بیشتر زوجین به دادگاهها و تشکیل پروندههای قضایی ممانعت نماید.
خلاصه ماشینی:
به نظر میرسد اصل تقدم اخلاق بر حقوق در خانواده به معنای آن است که راهکارهای اخلاقی بر راهکارهای حقوقی در حل مشکلات زوجین باهم و با کودکان مقدم هستند و قانونگذار نیز باید تمهیدات لازم را برای اجرایی شدن این اصل بیندیشد.
این آیات نیز بر اصل تقدم اخلاق بر حقوق دلالت دارند، زیرا از فرزندان خواستهشده است که علاوه بر توجه به حقوق والدین، دستورات اخلاقی را نسبت به آنها رعایت کنند.
۲-۱-۲ - روایات برخی روایات نیز میتواند بهعنوان مستند برای اثبات قاعده به کار گرفته شوند: ۱- روایات مربوط به نیکی به خانواده و آثار آن باوجود فراوانی این روایتها در کتب حدیثی، فقط به برخی از آنها اشاره میشود: الف- پیامبر اسلام (ص) میفرماید: «خَيرُكُم خَيرُكُم لأَهلِهِ و َأَنَا خَيرُكُم لأَهلى ما أَكرَمَ النِّساءَ إلاّ كَريمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئيمٌ؛ بهترين شما كسى است كه براى خانوادهاش بهتر باشد و من از همه شما براى خانوادهام بهترم، زنان را گرامى نمیدارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمیکند، مگر شخص پَست و بیمقدار» (قمی، ۱۴۰۴ هـ، ج ۳، ص ۵۵۵).
ج- پرداخت نفقه زوجه از سوی زوج: در پرداخت نفقه افراد واجب النفقه، کسب بیشتر با هدف آسایش و رفاه بیشتر خانواده مستحب شمردهشده است (جبعی عاملی، ۱۳۸۶ هـ، ج ۳، ص ۲۲۰)؛ بنابراین، تعالیم اسلامی حد بالاتری از واجب را برای مرد در نظر گرفتهاند و وی را توصیه کردهاند که به آن عمل کند که این موضوع نیز بر اصل مذکور تأکید دارد.