چکیده:
این مقاله به تحلیل سندی و متنی روایتهای مربوط به وصف شکم امام علی۷ پرداخته است. برخی از روایتها، شکم بزرگ را جایگاه علم امام دانسته و یا آن را زیبایی ظاهری امام مطرح نمودهاند و در برخی دیگر، این وصف در نکوهش امام۷ مطرح شده است. در این مقاله یازده روایت را که در آنها وصف «بطین» به امام۷ نسبت داده شده، با توجه و تمرکز بر تاریخ ورود روایات در مصادر اولیه هر یک، بررسی نمودهایم. تحلیل سند و متن نشان میدهد که در سند آنها از یک سو غالیان شیعه و از دیگر سو، مخالفان امام۷ وجود دارند و در تحلیل متن، انواع اشکالهای متنی، همچون تصحیف، نقل به معنا و اضطراب وجود دارد. لذا انتساب این متون به امامان معصوم: ممکن نیست. مهمترین یافته این مقاله، با توجه به مصدرهای روایات، آن است که زمان ساخت روایتها دوران خلیفههای اموی است که بعدها در زمان خلافت عباسیها وارد مصدرهای شیعه شده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله یازده روایت را که در آنها وصف «بطین» به امامعلیهالسلام نسبت داده شده، با توجه و تمرکز بر تاریخ ورود روایات در مصادر اولیه هر یک، بررسی نمودهایم.
در این خصوص روایات را به ترتیب زمان ورود ابتدا مطرح نموده و ذیل هر روایت، تحلیل صدوری(مصدر و سند)، متنی و تاریخی مربوط به همان روایت را بیان مینماییم.
این روایت، علاوه بر صحیفه منسوب به امام رضا۷، در دو مصدر دیگر شیعی متقدم (عیون اخبار الرضا۷ 2 و الامالی طوسی) و دو مصدر متأخر (بشارت المصطفی و ارشاد القلوب) نقل شده است.
بررسی صدوری در سند روایت همه راویان مهمل هستند و در نتیجه، سند حدیث ضعیف است؛ علاوه بر اینکه نجاشی و حلی و دیگران درباره مؤلف کتاب مصدر روایت، وقعه صفین نظر یکسانی ندادهاند؛ برخی او را صالحی دانستهاند که از ضعفا نقل میکرده و برخی او را شیعه غالی خواندهاند.
تحلیل دو نفر اول (محمد و حسن) ناقل کتاب هستند و نفر سوم خود ابراهیم ثقفی است و بعد از او راویان روایتاند که نام و وصف هیچیک در کتب رجالی شیعه نیست، ولی درباره برخی راویان در پاورقی کتاب الغارات توضیحاتی داده شده است که در همانجا نیز درباره عبدالله بن ابی شیبة مطلبی نیست.
نام و وصف راوی، حسین بن محمد بن مصعب البجلی نیز در منابع رجالی شیعه ذکر نشده و در نتیجه، طریق تحمل روایت مشخص نیست و سند مجهول است.
بررسی صدوری این که در سند، امامعلیهالسلام با کنیه ذکر نشده و نام ایشان (جعفر بن محمّد) برده شده، نشان از نقل روایت به طریق عامه دارد و سبب تضعیف متن است.